Bornova Ovası ve çevresinin fiziki coğrafyası

Abstract

Bornova Ovası ve Yakın Çevresinin Fiziki Coğrafyası başlıklı bu çalışma, esas olarak iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm Bornova Ovası ve yakın çevresinin fiziki coğrafya özelliklerini, ikinci bölüm ise Bornova Ovası'nda yürütülen paleocoğrafya araştırmalarını kapsamaktadır.İzmir Körfezi'nin doğusunda yer alan Bornova Ovası, İzmir nüfusunun önemli bir bölümüne ev sahipliği yapmaktadır. Ova, hızlı nüfus artışı ve kentleşme sonucu günümüzde yoğun bir yapılaşma alanı haline gelmiştir. Kuşkusuz kentleşme sürecinde, ova ve çevresinde plansız gelişme ve yanlış arazi kullanımı sonucunda düzeltilmesi olanaksız yanlışlar yapılmış olup, bunlardan kaynaklanan sorunlar her geçen gün büyümektedir. Bununla birlikte, birbiriyle ilişkili sorunların temelindeki coğrafi unsurlar hala yeteri kadar tanınmamakta, göz önüne alınmamaktadır. Bundan hareketle, Bornova Ovası ve çevresinin fiziki coğrafya unsurlarını ele almak ve bu çalışmayı hazırlamak amaçlanmıştır. Tez çalışması kapsamında birinci bölümde araştırma alanının yapısal özellikleri, yerşekli birimleri, iklim, hidrografya, toprak ile bitki örtüsü özellikleri ayrı bölümler halinde incelenmiştir.Bornova Ovası morfolojik olarak İzmir körfezinin doğuya uzantısı niteliğinde olan doğu-batı doğrultulu tektonik bir çukurluk içinde gelişmiştir. Bu çukurluk Pliosen'den beri karasal sedimanlarla dolmakta olup ovanın bugünkü görünümü, son deniz seviyesi değişmelerine bağlı olarak şekillenmiştir. Bu çalışmanın ikinci bölümünde Bornova Ovası'nın paleocoğrafya gelişimini izlemek ve alüvyon stratigrafisini belirlemek amacıyla ova tabanında yapılan delgi sondajlardan elde edilen sonuçlar paleontolojik veriler ile birlikte değerlendirilmeye çalışılmıştır.Ovanın kıyı kesiminde yapılan delgi sondajlara göre alüvyon stratigrafisi üç ana birimden oluşmaktadır. Bunlar Holosen öncesi karasal dolgular, Holosen denizel sedimanları ve güncel flüvyal sedimanlardır. Yapılan çalışmalar Bornova Ovası'nda Orta Holosen' de denizin bugünkü kıyı çizgisinden 1,5 km kadar içeriye sokulduğu göstermiştir. Bornova Ovası ve çevresinin morfolojik özellikleri nedeniyle transgresyon ile ilişkili ortam değişimleri dar bir kıyı şeridinde gerçekleşmiştir. Burada denizel-karasal ve bunlar arasında geçiş niteliğindeki tuzlu-tatlı su etkin yaşama ortamları gibi farklı ekolojik koşulların kısa mesafelerde değişim gösterdiği ortaya konmuştur. Bu durum söz konusu değişimleri sedimantolojik olarak belirleyebilmeyi güçleştirmektedir. Dolayısıyla burada yürütülen alüvyal jeomorfoloji çalışmalarında sedimantolojik gözlem ve analizlerin yanı sıra, kıyı kesimi alüvyal sedimanları, içerdikleri mikrofosiller bakımından analiz edilmiştir.

This study, entitled Physical Geography of Bornova Plain and its Surroundings, covers mainly two parts. The first part of the study comprises physical geographical features of the research area and the second part includes paleogeographical researches conducting in Bornova Plain.Bornova Plain, located east of İzmir Bay, is a large populated area in İzmir province. Today, it is densely settled due to rapid population growth and urbanization. As a result of this process, many problems accompanied by misuse of land and unplanned urban growth have occurred. Disregarding the physical geographical features of the Bornova area played an important role in occurrence of such interrelated problems. From this point of view, the first part of the study, aims at revealing the physical environmental features of Bornova Plain and its surroundings. Therefore the geological, geomorphological, climatic, hydrographical, soil and vegetation features of the studied area were examined.Morphologically an extension of İzmir Bay, Bornova plain is a tectonic depression lying along the north-west direction. This depression has been deposited by terrestrial sediments since Pliocene and its recent morphological appearance has been formed by sea level changes during Holocene. In the second part, analyses based on the core drillings which performed on the plain are assessed together with microfossil data in order to determine paleogeographical evolution of Bornova plain and the stratigraphical characteristics of alluvial sediments.According to the analysis, alluvial sediments consist of three main stratigraphic units. These are the Pre-Holocene terrestrial deposits, the Holocene marine sediments and the recent fluvial sediments. The results indicate that in the Mid-Holocene, coastline was inner 1,5 km more than the current coastline of Bornova plain. Due to the morphological features of Bornova area, facies changes related to the transgression occurred along a narrow coastal zone. Various environments, such as marine, terrestrial and brackish, alter in a short distance in coastal zone of Bornova plain. This caused a complicated sedimentation pattern; hence, microfossil contents of alluvial sediments were analysed in order to identify the alluvial units.