Hüseyinzade Ali Turanın hayatı ve eserleri üzerine bir inceleme

Abstract

XIX. asrın ikinci yarısı itibariyle başlayan Çarlık Rusyası Müslümanları arasındaki yenileşme süreci, XX. yüzyılın başlangıcıyla büyük bir ivme kazanmıştır. Modernleşme sürecinin tabii bir neticesi olarak ortaya çıkan `kimlik` kavramının inşasında aydınlar önemli roller üstlenmişlerdir. Topluma kimlik olgusunu kazandıran bu aydınların siyasi, sosyal ve edebi hayata katkılarının araştırılması, gerek Türkiye gerekse Türk dünyasında uluslaşma sürecini daha net kavramaya yardımcı olacaktır. Bu amaç gözetilerek hazırlanmış olan çalışmamız XX. yüzyıl başlarında Türk dünyasında başlayan uluslaşma sürecine `Türkçülük` ideolojisiyle katkı sunan Hüseyinzade Ali Turan'ın hayatı ve eserlerini içeren bir monografi denemesidir. Çalışma; Giriş, Hayatı, Eserleri, Hüseyinzade Ali Bey'in Düşünce Dünyası, Sonuç, Ekler, Kişi Adları Dizini olmak üzere yedi bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Ali Bey'in fikir dünyasının şekillenmesinde etkili olduğunu düşündüğümüz devrin atmosferini yansıtmak maksadıyla XIX. yüzyılda Türk dünyasındaki yenileşme hareketlerine kısaca değinilmiştir. Ardından Hüseyinzade Ali Bey'in Hayatı ve Eserleri ele alınmıştır. Düşünce Dünyası bölümünde, edibin eserleri içerik bakımından sınıflandırılarak ele aldığı problemler ve öne çıkardığı kavramlar değerlendirilmiştir. Çalışmamızdan edindiğimiz neticeler Sonuç bölümünde sunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Hüseyinzade Ali Bey, Çarlık Rusyası Müslümanları, Azerbaycan, Türkiye, Modernleşme, Türkçülük

The modernization process of Muslims of Tsarist Russia, which had been initiated in the second half of the 19th century, gained acceleration by the beginning of the 20th century. Intelligentsia took an active role in the construction of `identity` notion that arised as an inherent result of the modernization process. Investigation of the contribution of intellectualls to the political, social and literary life will help to comprehend the nation-building process of Turkey and the Turkic world. Designed to pursue this goal, this study is a monography of Husseinzade Ali Turan, a scholar who contributed to the nation-building process of Turkic world with his Turkism ideology at the beginning of the 20th century. The study consists of seven parts: Introduction, Life, Works, The World of Thought of Husseinzade Ali Bey, Conclusion, Appendix, Index of Personal Names. In order to reflect the spirit of that period which influenced the world of thought of Husseinzade Ali Turan, the modernization movements in Turkic world are outlined in the Introduction part. Following this, Life and and the Works of Husseinzade are handled. In the World of Thought part, works of the scholar are classified according to their content and the subjects handled and highlighted by him are evaluated. Finally, the resutls of the study are presented in the Conclusion part.Key Words: Husseinzade Ali Bey, Muslims of Tsarist Russia, Azerbaijan,Turkey, Turkism, Modernization.