19. yüzyıl seyyahlarının gözünden Batı Anadolu`da Ermeniler

Abstract

19. Yüzyıl, tüm Dünya'da politik, ekonomik, sosyal ve teknolojik birçok gelişmenin yaşandığı önemli bir tarihi dönemdir. Bilhassa ulaşım ve iletişim teknolojilerinin gelişimi, toplumları birbirlerine daha da yakınlaştırmıştır. Bununla beraber, Fransız İhtilali sonrası ortaya çıkan yeni düşünce akımları toplumları etkilemiş, imparatorlukları temelden sarsmıştır. Bu dönemde, toplumlar ve kültürler birbirlerine yakınlaşsa da devletlerin merkezi otoriteyi kuvvetlendirme politikalarının bir gereği olarak ülkeler arası sınırlar daha belirgin hale gelmiştir. Pasaportlar ve seyahat izin belgeleri, daha sistemli kullanılmaya başlanılarak, kişilerin neden göstermeksizin seyahat veya göç etmesi engellenmeye çalışılmıştır. Bu belgeler, kişilerin niçin seyahat ettiğini, nerelere uğradığını, uğradığı bölgelerde nelerle karşılaştığını göstermesi açısından oldukça mühimdir.Öncesinde olduğu gibi 19. Yüzyılda da Osmanlı Devleti, Batılı seyyahlar için bir merak unsurudur. Hristiyanlar açısından önemli birçok merkezi bünyesinde barındıran Batı Anadolu, hem dini hem kültürel hem de ticari açıdan yabancılar için oldukça popüler bir bölgedir. Seyyahların kaleme aldığı notlar, yazarlarının değer yargılarıyla, o dönemde sözünü ettikleri bölge ve orada yaşayan halk hakkında birçok önemli ipucu edinmemizi sağlar. Bu bağlamda, Batılı seyyahların,geldikleri dönemde, Batı Anadolu'da beş yüz yıldan fazla geçmişleri bulunan Ermeniler hakkında yazıya döktükleri gözlem ve düşünceler, hem Ermenileri hem de Batı Anadolu'yu tanımamız açısından oldukça mühimdir.Ermeniler yüzyıllar boyu, Türk hakimiyeti altında, devletlerine sadık bir şekilde yaşadılar. Osmanlı toplumuna sayısız katkısı bulunan bu millete haiz birtakım topluluklar, İmparatorluğun dağılış döneminde Avrupalı emperyalist güçlerin kışkırtmalarıyla önce kendi cemaatlerine sonra devletlerine yabancı hale getirildiler.Bu çalışmada Ermenilerin 19. Yüzyılda Batı Anadolu toplumunun gelişimine ne ölçüde katkıda bulundukları seyyahların gözlemleriyle incelenmiş olup, nüfus, kültür, eğitim, ekonomi başlıkları altında Batı Anadolu Ermeni cemaati mercek altına alınmıştır.

The 19th century is an important historical period in the World inwhich political,economic, social and technological developments are experienced. In particular, the development of transport and communication technologies has brought societies closer.However, new ideas of thought that emerged after the French Revolution had affected societies and shaken the empires.In this period, though the societies and cultures became closer to each other, the boundaries between the countries became more apparent as a requirement of states' central authority empowerment policies.Passports and travel permits were being used more systematically to prevent people from traveling or migrating without a reason.Western Anatolia, which is home to many important centers for Christians, is a very popular area for foreigners, both religiously, culturally and commercially.The notes that the travelers took, at that time, provide us with many important clues about the region where the people living there. In this context, the observations and thoughts written by the Western travelers about the Armenians, which are a long history of more than five hundred years in Western Anatolia, are very important both for Armenian and Western Anatolian histories.For centuries, Armenians have lived faithful to their state under Turkish domination.A number of groups with an innumerable contribution to the Ottoman society have been made foreign to their congregations and then to their states, with the provocations of European imperialist powers during the distribution of the empire.In this study, the Armenians in 19th century was examined through the eyes of travelers under the headings of population, culture, education and economics.