Azerbaycan`da erken Türk tarihi anlayışı

Abstract

Bu tez Azerbaycan'da Erken Türk Tarihi Anlayışının nasıl ele alındığı üzerine odaklanmaktadır. Çalışmada; Erken Türk Tarihi Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Azerbaycan Cumhuriyeti dönemi olarak bölümlendirilmiş ve bu dönemlerde yapılmış olan çalışmalardan yola çıkılarak araştırılmıştır. 20. yüzyılın başlarında Azerbaycan'da Milli bir devletin kurulmasıyla tarih, bilinçli olarak Türk tarihinin bir parçası olarak ele alınmaya başlamıştır. Bu sebepten dolayı Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Dönemini, Azerbaycan'da Milli anlamda Türk Tarihçiliğinin başladığı dönem olarak ele aldık. Bu dönem siyasi olarak kısa sürdüğü için Sovyet döneminde Azerbaycan'da tarihçilik, Türk tarihinin bir parçası olarak anlatılmaktan çıkarılmış ve bir coğrafya tarihi olarak Türk kimliğinden tecrit edilmiş, `Azerbaycan Halkının Tarihi` olarak anlatılmıştır. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyet döneminin kısa sürmesine bakılmaksızın, bu döneme ait çalışmalar Erken Türk Tarihini Sovyet dönemine nisbeten daha çok ele almış ve yapılan çalışmalar Türk halkının tarihi bazında değerlendirilmiştir. Demokratik Cumhuriyet Döneminde tarihçiliğe olan bu yaklaşım, Sovyet rejiminin kurulmasını takiben bir iki yıl boyunca da devam etmiştir. 1930'lu yılların başlarından itibaren ise Tarihçilikte tamamiyle Sovyet ideolojisi hakim olmuştur. Milli Tarih yazımının yerini Sovyet tarih yazımı almıştır. Sovyet rejiminin sonlarına doğru ise Demokratik Cumhuriyet Dönemindeki tarih yaklaşımı yeniden canlanmıştır. Sovyet rejiminin dağılmasından sonra ise Azerbaycan'da hayatın her alanında olduğu gibi tarihçilikte de yeniden Milli tarih yazımı havası içine girilmiştir. Bu durum özellikle bağımsızlığın ilk yıllarında yapılan çalışmalarda kendini en bariz şekilde göstermektedir. Azerbaycan Cumhuriyeti döneminden başlayarak Sovyet dönemi tarihçiliğinde İran dilli, Kafkas dilli ve Dağıstan dilli olarak tanımlanan bazı halkların tarihi Demokratik Cumhuriyet döneminde olduğu gibi yeniden Erken Türk Tarihi içerisinde ele alınmıştır.

This dissertation focuses on how the understanding of early Turkish history in Azerbaijan. Early Turkish History is aparted into Republican, Soviet and Independence periods and it is researched on the basis of the studies carried out during these periods. With the establishment of a national state in Azerbaijan at the beginning of the 20th century, history was consciously considered as a part of Turkish history. For this reason, we have considered the Republican period as the period when Turkish Historiography started in Azerbaijan. Because this period was politically short, historiography in Azerbaijan was no longer a part of Turkish history in the Soviet period, and it was isolated from Turkish identity as a history of geography and defined as the `History of Azerbaijan People `. Regardless of the short period of the Republic,the studies of this period have examined the Early Turkish History more than the Soviet period and the studies have been evaluated on the basis of the history of the Turkish people. This approach to historiography during the Republican period continued for a year or two after the establishment of the Soviet regime. From the beginning of the 1930s, Soviet ideology was entirely dominant in historiography. Towards the end of the Soviet regime, the history approach was revived in the Republican period. After the collapse of the Soviet Union, in Azerbaijan, as in all areas of life, historiography again entered into the air of nationalism. This is particularly evident in studies carried out in the early years of independence. Beginning from this period, some peoples defined as Iranian language, Caucasian languages and Dagestan languages in the historiography of Soviet period were defined as Turkish peoples in the Republican period.