Eşitsiz gelişme ve mekânsal ayrışma üzerine karşılaştırmalı bir analiz: İzmir (Karşıyaka) örneği

Abstract

Mekânsal eşitsizlik sonucunda ortaya çıkan ayrışma, sosyal kutuplaşma ve sosyaldışlanma günümüzün kentsel tartışmalarında merkezi kavramlar arasındadır. Buçalışmanın amacı, İzmir (Karşıyaka) kentinde yaşayan nüfusun sosyo-ekonomiközelliklerinin mekânı nasıl şekillendirdiği ve bunun kentsel mekânda nasıl bir ayrışmayarattığının incelenmesidir. Çalışmada genel olarak metropol kentlerde eşitsiz gelişmeyleoluşan mekânsal ayrışma faktörü üzerine tartışmalar mahalle ölçeğinde karşılaştırmalıolarak ele alınmış ve bu genel araştırma hedefine ulaşmak amacıyla eleştirel teori birçerçeve olarak seçilmiştir. Bu genel çerçeve içinde mekânı toplumsal ilişkileri üreten vetüketen bir unsur olarak odağa alan modern Marksist yaklaşım ve özellikle insan-yerilişiklerine dikkat çekerek, yer duygusuna vurgu yapan hümanist yaklaşım temelealınmıştır. Ayrıca Henri Lefebvre, David Harvey, Edward Soja'nın modern Marksizm veeleştirel toplumsal teoride mekânı yeniden ileri sürülme çalışmalarına yer verilmiştir.Sosyo-ekonomik eşitsizliğin olumsuz etkileri özellikle 1970 sonrasında kapitalistekonominin yeniden yapılanması ile birlikte Türkiye'de kaygı verici bir şekilde artmayabaşlamıştır. Bu durum sosyal bütünlüğü ve istikrarı tehdit edici bir unsur olarakgörülmektedir. Şaşırtıcı bir şekilde, yükselen sosyo-ekonomik eşitsizliğin neden olduğusonuçların mekânsal boyutları hakkında nispeten az şey bilinmektedir. Çalışma alanıolarak belirlenen Karşıyaka İlçesi, bir tarafı orta-üst ve üst sınıf tarafından talep edilenkapalı yerleşimler ile yenilenmeye başlayan dokusuyla, diğer tarafı göçün de etkisiyleyoğunlaşan alt ve orta gelir grubunun köhnemiş tarihi binaları ile eşitsizliklerin veçelişkilerin birlikte aynı zamanda gözlenebileceği bir mekân olarak dikkat çekmektedir.Mekânsal eşitsizliğin çok boyutlu olarak irdelenmeye çalışıldığı çalışmada karma araştırmayöntemi kullanılmış, her iki örneklem alanından toplam 220 kişiye çeşitli yapılardanoluşan anket uygulanmış ve veriler SPSS programı ile analiz edilmiştir. Bunun yanı sıraçalışma bulgularını desteklemek amacıyla 13 kişi ile yarı yapılandırılmış derinlemesinegörüşmeler yapılmış, bulgular MAXQDA programı ile desteklenen içeriz analiz ile ortayakonulmuştur. Araştırma bulguları, çalışma alanında sosyo-ekonomik kaynakların mekânadağılımındaki eşitsizliklerin mekânsal ayrışmayı artırdığını göstermiş ve toplumsal sınıflararasındaki mesafenin kentlerin sürdürülebilirliği ve sosyal refahı açısından önemli birproblem olduğunu ortaya koymuştur.Anahtar Kelimeler: Kent, Eşitsizliz Gelişme, Mekânsal Ayrışma, Neoliberalizm, Mekân

Decomposition, social polarization and social exclusion are central concepts intoday's urban debates resulting from spatial inequality. The aim of this study is toinvestigate how the socio-economic characteristics of the population living in Izmir(Karsiyaka) shape the environment and how this formation creates a differentiation inurban space. In this study, the debates on the spatial differentiation factor caused byunequal development in metropolitan cities are discussed comparatively at theneighborhood scale and critical theory is chosen as a framework in order to achieve thisgeneral research objective. In this general framework, the modern Marxist approach thatfocuses on space as a factor that produces and consumes social relations, and the humanistapproach emphasizing the sense of place, drawing attention to human-place relations, aretaken as a basis. In addition, the Works of Henri Lefebvre, David Harvey, Edward Soja onrediscovering space in modern Marxism and critical social theory are included.The negative effects of socio-economic inequality, has increased in a worrisomeway in Turkey especially with the restructuring of the capitalist economy after 1970. Thissituation is seen as a threat to social integrity and stability. It is surprising that little isknown about the spatial dimensions of the consequences of rising socio-economicinequality. Karsiyaka District, which is determined as the area of the study, draws attentionas a place where inequalities and contradictions can be observed together on the one hand,with the texture that has started to be renewed with the closed settlements demanded by themiddle-upper and upper class, on the other hand with the dilapidated historical buildings ofthe lower and middle income groups intensified by the effect of migration. In the research,a mixed research method was used, a questionnaire consisting of various structures wasapplied to 220 people from both sample areas and the data were analyzed with SPSSprogram. In addition, semi-structured in-depth interviews were conducted with 13 peoplein order to support the study findings, and the findings were revealed through contentanalysis supported by the MAXQDA program. The findings of the study showed thatinequalities in the distribution of socio-economic resources in the study area increasespatial differentiation and that the distance between the social classes is an importantproblem for the sustainability and social welfare of the cities.Key Words: City, Unequal Development, Spatial differentiation, Neoliberalism, Space