Political poster designs and social change in Turkey since 1960: The case of DISK

Abstract

İnsana ait bir yetenek olarak tanımlanan tasarım tüm uygarlık tarihine işaret etmektedir. Günümüz üretim ilişkilerine bağlı olarak kapitalist ekonomik sistem içerisinde şekillenen tasarım aynı zamanda ekonomik ve toplumsal sistemleri de belirlemektedir. İnsan bilincini onun içerisinde bulunduğu çevresel etkenler şekillendirirken bu amaçla üretilen iletilerin tasarımı da birçok farklı şekillerde gerçekleştirilebilir. Bu araştırmada iktisadi ve sosyal düzlemde gözlenen toplumsal değişim süreçlerini yansıtan çalışma alanlarından biri olan afiş tasarımları incelenerek, sendikal mücadele içinde üretilen söylemlerin araştırılması amaçlanmıştır. Sendikalar işçinin emeğini demokratik ve ekonomik açıdan koruyan, sürdürdüğü hak mücadelesini örgütlü bir zemine taşıyan sivil toplum örgütleridir. Türkiye'de sendikalar 1960'lı yıllardan günümüze kadar siyasal ve ekonomik açıdan köklü değişimler geçirmiştir. Bu değişimler söz konusu örgütlü yapılar tarafından üretilen siyasi görsel tasarım ürünleri üzerinden de gözlemlenebilmektedir. Afiş tasarımları, pazarlama, bilgi verme, ikna etme, yönlendirme gibi yaklaşımlarla sahip olunan ideolojilerin sürdürülmesinde, yayılmasında, devamlılığının sağlanmasında ideolojik yapıları içinde barındıran ve toplumu doğrudan etkileyen görsel tasarım ürünleridirler. Bu alanı sendikaların ürettiği 1 Mayıs afişleri üzerinden tartışmaya açmanın amacı, afiş tasarımlarına eleştirel bir bakış açısı yaratabilmek ve akademik zeminde saptayabilmektedir. Bu amaç doğrultusunda, tasarım etkinliğinin sürdürdüğü her alan gibi afiş tasarımlarının da ideolojik bir yapı olarak kabulü çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Çalışmanın örneklemini Türkiye'de 1960 sonrası siyasal ve toplumsal değişim özelinde DİSK'in 1 Mayıs afişleri oluşturmuştur. Afişlerin incelenmesiyle, Türkiye'de sendikal mücadele bağlamında işçi sınıfı mücadelesinin teorik ve uygulamalı alanlarda nasıl bir değişim süreci geçirdiğinin anlaşılması amaçlanmıştır. Araştırma evreni belirlenirken DİSK'in seçilmesinde, Türkiye'de 1960 sonrası yükselişe geçen toplumsal ve sınıfsal hareketlerin tüm dönemlerinde aktif olması gözetilmiştir. Örneklem içerisinde ele alınan 1976 yılı sonrası DİSK'in ürettiği 1 Mayıs afişleri sosyal göstergebilim ve göstergebilimsel çözümleme ile birlikte incelenmiştir.

The design, which is defined as a human talent, points to the history of civilization. The design shaped in the capitalist economic system depending on today's relations of pro-duction also determines economic and social systems. While environmental factors shape human awareness in itself, the design of the messages produced for this purpose can also be carried out in many different ways. In this study, poster designs, which are one of the study areas reflecting the social change processes observed in the economic and social plane, are investigated and the investigation of discourses produced in the trade union struggle is aimed. Trade unions are non-governmental organizations that protect workers' labor democratically and economically and carry their rights struggle to an organized basis. Trade unions in Turkey have undergone radical changes in political and economic aspects from the 1960s to the present day. These changes can also be ob-served through the political visual design products produced by these organized struc-tures. Poster designs are visual design products that include ideological structures in maintaining, spreading and providing continuity of ideologies such as marketing, in-forming, persuasion, orientation and they directly affect the society. The aim of the dis-cussion on the May 1 posters produced by the trade unions is to create a critical per-spective on the design of posters and to determine in academic background. In line with this aim, the aim of the study is to adopt poster designs as an ideological structure like every field where design activity continues. DİSK's May 1 posters constituted the sam-ple of the study in consideration of post-1960 political and social change in Turkey. With the examination of the posters, it is aimed to understand how the working-class struggle in the context of trade union struggle in Turkey has undergone a process of change in theoretical and practical fields. In determining the research universe, it was observed that DİSK was active in all periods of social and class movements in Turkey that started to rise after 1960. May 1 posters produced by DİSK after 1976, which were discussed in the sample, were examined together with social semiotics and semiotic analysis.