Melissa officinalis subsp. officinalis bitkisi üzerinde farmakognozik çalışmalar

Abstract

Melissa officinalis L. (oğul otu) yatıştırıcı, gaz giderici, midevi ve terletici olarak yıllardır halk arasında kullanılmakta olup, bu kullanımları deneysel olarak da kanıtlanmıştır. Bitkinin taze veya kurutulmuş yapraklarından hazırlanan ekstreleri içeren fitoterapötikler sinirsel gerginliğe bağlı uykusuzluğun tedavisinde ve sedatif olarak kullanılmaktadır. Yapraklarındaki başlıca sekonder metabolitlerden biri olan rozmarinik asit (hidroksisinnamik asit türevi), M. officinalis için belirleyici bir bileşiktir. Avrupa Farmakopesi monografında verilen yöntemde de droğun içermiş olduğu toplam hidroksisinnamik asit yüzdesi rozmarinik asit üzerinden hesaplanmaktadır.Bu çalışmada, M. officinalis bitkisinin botanik özellikleri, yapraklarının kimyasal içeriği, biyolojik aktivite çalışmaları ve kullanılışı ile ilgili bilgiler ayrıntılı olarak incelenmiştir. Doğadan toplanan ve kültüre alınmış örneklerin Avrupa Farmakopesi 6.0'da belirtilen tüm analizlere uygunluğu araştırılmıştır. Bu amaçla her iki örnek üzerinde makroskobik ve mikroskobik incelemeler, yabancı madde ve bütün kül tayini, İTK ve UV spektroskopisi deneyleri yapılmış ve her iki örneğin de Avrupa Farmakopesinde belirtilen kriterlere uygunluk gösterdiği saptanmıştır. Spektrofotometrik yöntem ile rozmarinik asit üzerinden toplam yüzde hidroksisinnamik asit değerleri, doğadan toplanan örnekte % 10.12 ve kültüre alınmış örnekte ise % 8.45 olarak bulunmuştur. Farmakopede belirtilen spektral yönteme ilave olarak her iki örnek için Yüksek Performanslı İnce Tabaka Kromatografisi (YPİTK) yöntemi kullanılarak rozmarinik asit teşhisi ve miktar tayini de yapılmıştır. YPİTK analizi sonucunda doğadan toplanan ve kültüre alınmış örneklerde rozmarinik asit yüzdeleri sırasıyla % 3.4 ve % 7.2 olarak tayin edilmiştir. Çalışmamızda elde etmiş olduğumuz kalitatif ve kantitatif analiz sonuçları, `İyi Tarım Uygulamaları' kapsamında kültüre alınmış örneğin istenen özelliklere sahip olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca, aktarlarda `melisa' adı altında sıkça satılan bir drog olan Verbena officinalis (Verbenaceae) ile M. officinalis'in morfolojik, mikroskobik ve kromatografik olarak karşılaştırması yapılmış olup farkları tartışılmıştır.

Melissa officinalis (lemon balm) has long been used as sedative, carminative, sudorific and stomachic in folk medicine and these effects have been proved experimentally. The phytotherapeutics, containing the extracts prepared from fresh or dried leaves are utilized as sedative and in the treatment of insomnia due to nervousness. Rosmarinic acid (hydroxycinnamic acid derivative), which is one of the main secondary metabolites in the leaves, is used as a marker compound for M. officinalis. In the monograph of European Pharmacopoeia, the percentage of total hydroxycinnamic acid derivatives of the drug is calculated over rosmarinic acid.In this study, botanical characteristics, chemical constituents, biological activities and uses of M. officinalis were given in detail. The compliance of both the cultured sample and the sample that were collected from the nature with the European Pharmacopoeia 6.0 was determined. For this purpose, macroscopic and microscopic examinations, foreign matter and total ash determination, TLC and UV spectroscopy experiments were performed and it was concluded that both samples comply with the monograph of the European Pharmacopoeia. Total hydroxycinnamic acid percentages were calculated as 10.12 % in the sample which was collected from the nature and 8.45 % in cultured sample in the spectrophotometric assay. Moreover, the determination and quantitation of rosmarinic acid was performed by using High Performance Thin Layer Chromatography (HPTLC) in both samples. According to the HPTLC analysis results, rosmarinic acid percentages were found to be 3.4 % and 7.2 % in samples collected from the nature and in samples that were cultured respectively. Qualitative and quantitative analysis results of the study indicate that the desired features were found in cultured sample in terms of ?Good Agricultural Practices?. Besides this, morphologic, microscopic and chromatographic comparison of M. officinalis with a drug, Verbena officinalis (Verbenaceae) often sold as `melisa? in herbalists, was performed and the results were discussed.