Öğretmenlerin yıldırma yaşama düzeyleri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Çekmeköy örneği

Abstract

Bu araştırma, öğretmenlerin Yıldırma Yaşama Düzeyleri ile Tükenmişlik Düzeyleri arasındaki ilişkiyi inceleyerek varsa tükenmişliğe etki eden yıldırma faktörlerinin tespiti, ve önlenmesi için alınacak tedbirlerin belirlenmesi dolayısıyla eğitim ortamlarının kalitesinin yükseltilmesine katkı sağlamak üzere yapılmıştır.Bu araştırmada ilkokul ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin yıldırma yaşama düzeyleri ve tükenmişlik düzeylerinin cinsiyete, yaşa, hizmet yılına, branşa, okuldaki öğrenci sayısına, okuldaki öğretmen sayısına, okuldaki idareci sayısına, aynı okulda çalışma süresine, göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde bir farklılık gösterip göstermediğinin ve yıldırma yaşama düzeyleri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki bulunup bulunmadığının belirlenmesi amaçlanmıştır.Araştırmada betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, 2013-2014 eğitim-öğretim yılında İstanbul ili Çekmeköy ilçesindeki Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan 950 öğretmen oluşturmaktadır. Bu doğrultuda ölçekler, bu evrenden tesadüfi örnekleme yöntemleri ile seçilmiş toplam 183 öğretmene uygulanmıştır.Öğretmenlerin Yıldırma Yaşama Düzeylerini belirlemek için Einarsen ve Raknes (1997) tarafından geliştirilen ve Cemaloğlu'nun (2007) Türkçeye uyarladığı Olumsuz Davranış Soruları ölçeği kullanılmıştır. Ölçek 6'sı görev boyutu, 9'u sosyal ilişkiler boyutu olmak üzere 15 soru ve 2 alt boyuttan oluşmaktadır. Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeylerini belirlemek üzere 1986 yılında Christina Maslach ve Susan Jackson tarafından geliştirilmiş Ergin (1992) tarafından Türkçe'ye uyarlanmış olan 22 madde ve Duygusal Tükenmişlik, Duyarsızlaşma ve Kişisel Başarı olmak üzere 3 alt boyuttan oluşan Maslach Tükenmişlik Ölçeği kullanılmıştır.Verilerin çözümlenmesinde SPSS 15.0 paket programı kullanılarak demografik özelliklerin frekans ve yüzde değerleri incelenmiş, ölçeklerden alınan puanların aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Yıldırma ve Tükenmişlik ölçeklerinden alınan puanların; öğretmenin cinsiyetine ve branşa göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için Bağımsız Grup T testi, yaşa, hizmet yılına, okuldaki öğrenci sayısına, okuldaki öğretmen sayısına, okuldaki idareci sayısına, aynı okulda çalışma süresine göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için Kruskal Wallis-H Testi analizi ve hangi gruplar arasında anlamlı farklılıklar olduğunu belirlemek üzere Mann Whitney-U testi yapılmıştır. Ölçeklerin toplam puanları arasındaki ilişkiler, Yıldırma Düzeyi Belirleme Ölçeği ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği toplam puanları ve alt boyut puanları arasındaki ilişkiler ilişkiler Pearson Momentler Çarpımı analizi uygulanarak incelenmiştir.Araştırma sonuçlarına göre; cinsiyet, yaş, hizmet yılı, branş, öğrenci sayısı, idareci sayısı ve aynı okulda çalışılan süre değişkenlerinin öğretmenlerin yıldırma yaşama düzeyleri üzerinde etkili değişkenler olmadığı, cinsiyet, yaş, branş, idareci sayısı ve aynı okulda çalışılan süre değişkenlerinin tükenmişlik düzeyi üzerinde etkili değişkenler olmadığı, öğretmenlerin yıldırma yaşama düzeylerinin ve sosyal ilişkiler boyutu yıldırmaya maruz kalma düzeylerinin okuldaki öğretmen sayısına göre değiştiği, öğretmenlerin duyarsızlaşma yönünde tükenmişlik düzeylerinin hizmet yılı ve öğretmen sayısı değişkenlerine göre değiştiği, kişisel başarı algısı ile ilgili tükenmişlik düzeylerinin okuldaki öğrenci sayısına göre değiştiği, öğretmenlerin yıldırma yaşama düzeyleri arttıkça ile tükenmişlik düzeylerinin de yükseldiği, yıldırma yaşama düzeyleri arttıkça duygusal tükenmişlik ve duyarsızlaşma düzeylerinin de yükseldiği, Kişisel Başarı algılarının yıldırma yaşama düzeylerinden etkilenmediği, görev ve sosyal ilişkiler boyutunda yıldırma düzeyleri yükseldikçe tükenmişlik düzeylerinin de yükseldiği tespit edilmiştir.Kullanılan Anahtar Kelimeler: Öğretmen, yıldırma, mobing, tükenmişlik, okul.

This research, teachers' intimidation of Living Levels and Burnout Levels relationship between the examining if any of burnout affecting the intimidation factors, detection, and prevention measures for determining hence the training environment to improve the quality in order to contribute is made. In this study, primary and secondary school teachers in the intimidation of living levels and burnout levels of gender, age, years of service, branch, at school, number of students, teachers at the school number, school administrators number, in the same school duration of study, statistically significant level show any differences and the relationship between the level of burnout experienced intimidation and aimed to determine whether there is. In this study, descriptive survey method was used. The research population, in Istanbul in 2013-2014 academic year, depending on the Ministry of Education in Umraniye district elementary, middle and high school teachers are working in 950. In this regard, scales, from this universe total of 183 teachers selected by random sampling methods were applied. Intimidation of teachers to determine the legislative level and Raknes Einarsen (1997) and developed by Cemaloğlu (2007) was adapted to Turkish Negative Behavior Questions scale is used. Scale of the task size 6, 9, including the size of the social relations subscale consists of 15 questions and 2. Teachers' Burnout Levels to determine in 1986, Christina Maslach and Susan Jackson developed by Ergin (1992) adapted to Turkish by the 22 substances and emotional exhaustion, depersonalization and personal accomplishment, including three sub-dimensions consisting of Maslach Burnout Inventory was used. In the analysis of data using SPSS 15.0 package program demographic characteristics examined the frequency and percentage values, the arithmetic average of the scores obtained from the scales and standard deviations were calculated. Taken from intimidation and Burnout Inventory scores; teacher's gender and branch differ according to determine whether the independent samples t-test, age, years of service, at school, number of students, teachers at the school number, school administrators number, in the same school working hours differ according to to determine whether the Kruskal-Wallis H-test analysis, and between which groups to determine whether there are significant differences Mann Whitney-U test was used. The relationship between the total scores of the scales, Intimidation Level Determination Scale and the Maslach Burnout Inventory total scores and subscale scores relations between relations by applying the Pearson Product Moment analysis was investigated. According to the survey; gender, age, years of service, branch, number of students, administrators and number in the same school working time variables of teachers intimidation life on the level of effective variables, whether gender, age, industry, administrators, and number in the same school working time variables of burnout effective variables, whether teachers intimidation living level and the social relations dimension of intimidation exposure level teachers at the school by the number has changed, teachers depersonalization direction burnout levels of years of service and number of teachers according to the variables are changed, personal perception of success related burnout levels in the school the number of students varies according to the teachers' intimidation living levels increase with burnout levels also have increased, intimidation living levels increased emotional exhaustion and depersonalization level also rises, Personal Success perceptions of intimidation living levels are not affected by duties and social relations dimension of intimidation by higher levels of burnout levels rise as well that have been identified. Keywords used: Teacher, intimidation, mobing, burnout, school.