Eğitim örgütlerinde okul kültürü ve tükenmişlik düzeyi arasındaki ilişki (Bahçelievler ilçesinde bir araştırma)

Abstract

Günümüzde öğretmenlerin okul ortamında çeşitli değişkenler karşısında yaşadıkları stres, zamanla onlarda tükenmişliğe neden olabilmektedir. Bu araştırma, eğitim örgütlerinde görev yapan sınıf öğretmenlerinin görüşleri doğrultusunda okul kültürü ile tükenmişlik düzeyi arasındaki ilişkiyi betimlemek amacı ile yapılmıştır. Araştırma, 2014-2015 eğitim öğretim yılında ve MEB'e bağlı İstanbul ili Bahçelievler ilçesinde bulunan 13 devlet ilkokulunu kapsayacak şekilde gerçekleştirilmiştir. İlişkisel tarama modeline göre yapılan bu araştırmanın evrenini, Bahçelievler ilçesinde 24 ilkokulda görev yapan 1162 sınıf öğretmeni, araştırmanın örneklemini ise basit rastgele örnekleme yöntemi ile belirlenmiş Bahçelievler ilçesinde 13 ilkokulda görev yapan 629 sınıf öğretmeninden anketlere cevap veren 530 sınıf öğretmeni oluşturmuştur.Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin; demografik özellikleri araştırmacı tarafından geliştirilen `Kişisel Bilgi Formu` ile tükenmişlik düzeyleri Maslach ve Jackson (1981) tarafından geliştirilen `Maslach Tükenmişlik Ölçeği (MTÖ)` ile okul kültürü düzeyleri Ali Rıza Terzi (2005) tarafından geliştirilen `Okul Kültürü Ölçeği (OKÖ)` ile elde edilmiştir. Anketlerden elde edilen verilerin analizinde SPSS 22.0 istatistik programı kullanılmıştır. Maslach Tükenmişlik Ölçeği'nin ve Okul Kültürü Ölçeği'nin örneklem grubu için uygun olup olmadığını belirlemek için KMO (Kaiser Mayer Olkin) ve Bartlett testi yapılarak, verilerin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür. Veriler frekans, yüzde, ortalama, standart sapma, Pearson Momentler Çarpım Korelasyon Katsayısı, Mann- Whitney U Testi ve Kruskal Wallis Testi analizleri yapılarak yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda Okul Kültürü ile Tükenmişlik arasında ve alt boyutları arasında negatif yönde anlamlı ilişkiler görülmüştür. Sınıf öğretmenlerinin duygusal tükenmişlik ve duyarsızlaşma düzeyleri orta, kişisel başarı düzeyleri yüksek; çalıştıkları okulda ise görev kültürü konusunda olumlu tutuma sahip oldukları bulunmuştur. Duygusal tükenme alt boyutunda yaş, öğrenim durumu, mesleki kıdem; duyarsızlaşma alt boyutunda cinsiyet, yaş, medeni durum, öğrenim durumu, mesleki kıdem; kişisel başarı alt boyutunda yaş, medeni durum değişkenlerine göre anlamlı farklılıklar görülmüştür. Okul kültürü alt boyutlarından görev kültürü alt boyutunda yaş, medeni durum, öğrenim durumu, görev süresi, takdir görme; destek kültürü alt boyutunda mesleki kıdem, takdir görme; bürokratik kültür alt boyutunda takdir görme; başarı kültürü alt boyutunda mesleki kıdem, takdir görme değişkenlerine göre anlamlı farklılıklar görülmüştür.

Teachers face lots of different situations that cause stress and bad emotions day by day. Some of them canalize teacher to burnout. This paper's aims are understanding and explaining relations and correlations between school culture and burnout.This paper includes 13 different public primary schools in İstanbul/Bahçelievler. Relational Screening model is used for this paper and there are more than 1220 primary school teachers who work in Bahçelievler area in our population. This paper's sample is identified by simple random sampling model and the survey which include 530 primary school teachers who accept to reply our question. Personal Identity Form which is constituted by the researcher is used for understanding our sample's demographic information, Maslach Burnout Inventory which is constituted by Maslach ve Jackson (1981) is used for concluding about their burnout level and School Culture Inventory which is constituted by Ali Rıza Terzi (2005) help us to evaluate school culture level.SPSS 22.0 is used for analyze the results. KMO ve Bartlett test is done for understanding if Maslach Burnout Inventory and School Culture Inventory are suitable for our sample. These tests results give us our data are suitable for factor analysis. Frequencies, percentages, mean, standard deviation, Pearson product-moment correlation coefficient, Mann-Whitney U test and Kruskal-Wallis test are used for analyzing data. This survey shows that there is negative correlation between school culture and burnout.Teachers' emotional burnout and desensitisation level are normal, the level of personal success is high and their behaviour about school culture are positive at their school which they work.Our study shows us some variables affect the result more than other in the sub-dimensions. Age, educational background, professional seniority affect results in emotional burn out's sub-dimension. Gender ,marital status, educational background, professional seniority affect results in desensitisation sub-dimention and age, marital status affect personal success sub-dimensions. The school culture has four sub-dimensions. They are duty culture which is affected by age, marital status, educational background, duty term and being appreciated; support culture which is affected by professional seniority and and being appreciated; bureaucratic culture which is affected by being appreciated and finally success culture which is affected by professional seniority andbeing appreciated.