Kazım Karabekir`in eserlerinde doğu sorunu

Abstract

Doğu Sorunu, Anadolu'nun genelinde olduğu gibi, yetersiz eğitim olanakları veekonomik koşulların zorluğu gibi temel problemlerin dışında; emperyalist devletlerin,gerek jeostratejik hedeflerine basamak yapmak, gerekse bölgenin sahip olduğu zenginyeraltı kaynaklarına hakim olmak için yerleşme yarışı verdiği bir coğrafyada, barış içindeyaşayan mazlum ulusların birbirlerine düşürülmesi ve bölünüp dağılmaları gibi emperyalistprojelerle de kavramlaşmış siyasi bir sorundur. Bu sorun, emperyalist devletler tarafındanlaboratuvarda üretilmiş ve Doğu'nun barış içinde yaşayan uluslarına zorla enjekteedilmeye çalışılmış suni bir sorundur. Çalışmada, özellikle Doğu Sorunu'nun bu tarafıvurgulanmaya çalışılmış ve ayrılıkçı Kürtçülük hareketleri ile Ermeni Meselesi gibi, DoğuSorunu'nun esasını oluşturan iki unsurun tahlilleri de bu yönden ele alınmıştır.Doğu Sorunu, aslında XIII. yüzyılla birlikte başlamış ve takip eden devirler boyuncahızla ivme kazanmış bir açmazdır. Batı kapitalizminin gelişmesi ve emperyalist bir boyutkazanmasıyla birlikte dünya siyasetinin gündemine oturmuştur. Önceleri kültürel alandayayılan Ermenicilik ve Kürtçülük gibi, Osmanlı Devleti'ni bölmeye ve parçalamayayönelik projeler, daha sonraki süreçlerde silahlı terör haraketlerine doğru kaymış veOsmanlı'yı son yüzyılında en çok uğraştıran meselelerden biri halini almıştır. MustafaKemal Atatürk'ün Kurtuluş Savaşı'nı başlatmasıyla birlikte daha da yoğunlaşan dışdestekli bu hareketler, Kemalizmin devrimci kadrolarının başarıya ulaşmasıyla birlikteyenilgiye uğramış ve uzun bir süreliğine tarih sahnesinden çekilmiştir.Kazım Karabekir, hem Birinci Dünya Savaşı müddetince; hem de Kurtuluş Savaşısırasında Doğu Sorunu'nun iki temel belirleyici unsuruyla da mücadele etmiş ve özellikleErmeni ayrılıkçılarıyla giriştiği başarılı savaşlardan sonra, karşı tarafa imzalattığı GümrüAntlaşması'yla bu sorunu bizzat sona erdirmiştir. Kazım Karabekir, bu mücadelelerdendolayı yetim kalan çocukları da, komutanlığını yaptığı Doğu Cephesi Ordusu'nunimkanlarını kullanarak yetiştirmiş ve bakımlarını temin etmiştir. Binlerce çocuğu, kenditasarladığı pratik ağırlıklı eğitimden geçirerek, onları meslek sahibi bireylere, vatansevgisiyle donanmış bilinçli yurttaşlara dönüştürmüştür. Söz konusu çalışmalarını, bireğitimci titizliğinde sürdüren Karabekir, özelde Doğu Bölgesi'nin; genelde ise bütünyurdun eğitim eksikliğini kapatmak adına teorik çalışmalar da yapmış ve bunlarıuygulamaya geçirmek için dönemin yöneticilerine çeşitli teklifler sunmuştur. Doğu'nunbütün sorunlarıyla, kendi meslek sınırlarını aşmak pahasına, yılmadan ilgilenen KazımVIPaşa, ekonomik sorunlarla da ilgilenmiş ve başta Doğu'nun olmak üzere, memleketiniktisadi açmazları üzerine de teoriler geliştirmiş, fikirler üretmiştir. Bütün bunlarıgerçekleştirirken, sadece teori alanında kalmamış, bir eylem adamı olarak, uygulamalarada öncülük etmiştir. Eğitim alanında gerçekleştirdiği Çocuklar Ordusu, Sanayi Gürbüzlerigibi projeler ile ekonomi alanında İzmir İktisat Kongresi'nin başkanlığını yapması ve ŞerifBey isimli bir Türk mühendisine, Anadolu'da kurulması gereken fabrikalar için hazırlattığıfizibilite çalışması, söz konusu aktivist yapısına birer örnektir.Bütün hayatı boyunca Doğu bölgesinin; eğitsel, kültürel, siyasal ve toplumsalsorunlarıyla ilgilenmiş ve bütün bu sorunların odak noktasında bulunmuş değerli birkomutan olan Kazım Karabekir'in, Doğu Sorunu'yla ilgili görüşleri ve eylemleri bunedenlerle önemli görülmüş ve çalışmanın çatısını oluşturmuştur. Söz konusu çalışmayla,hem Doğu Sorunu'nun tarihsel arka planı ortaya konulmuş; hem de bu sorunun bütünboyutları, olayları içeriden yaşayan önemli bir tarihi şahsiyetin bakış açısıyla, elealınmıştır. Sonuç olaraksa; Doğu Sorunu'nun çok boyutlu bir açmaz olduğu ve bu sorunlailgili yapılacak tahlillerin emperyalizm olgusundan ayrı tutulamayacığı anlaşılmıştır. Dışgüçlerin bu coğrafyaya hakim olma çabalarına ise; ancak yurttaşlık bilincine ve ulus-devletanlayışına dayalı bir eğitim sistemiyle birlikte sürdürülecek bir sanayileşme hamlesininengel olabileceği görüşüne varılmıştır.Anahtar Kelimeler: Kazım Karabekir, Doğu Sorunu, Kürtçülük, Ermeni Meselesi,Kurtuluş Savaşı

Except the fundamental problems such as insufficient educational opportunities andeconomic circumstances widespread in Anatolia, Eastern Question is a political issue. It isconceptualized by imperialist projects lead by imperialist states in a region where theystates compete to settle for making it a step for their geostrategic targets and acquiring itsnatural resources. And finally they wanted to set peacefully living oppressed nationsagainst each other in order dissolve and disband them totally. Eastern Question is anartificial problem, which had been created by imperialist states and tried to be exerted byforce into the Eastern nations who were living peacefully. In this research, this part of theEastern Question is tried to be emphasized in particular and analyses of two components?,which form the core of the Eastern Question, such as Kurdism movements and ArmenianQuestion are being handled.In fact, Eastern Question was a dilemma started in the 13th century and climbedhigh during the following ages. It has become an item on the agenda of the world politicsas Western capitalism developed and gained an imperial status. The projects intended todissolve and disband the Ottoman Empire using Armenianism and Kurdism which werepreviously spread culturally and became armed terrorist movements. They have earned thestatus of the issues bothering the Ottoman Empire mostly. These foreign supportedmovements have risen right after the Turkish War of Independence started by MustafaKemal Ataturk. And they were defeated by the achievement of Kemalist revolutionistcadres and seceded from the historical stage for a long period.During both the World War I and Turkish War of Independence, Kazım Karabekirstruggled with two determinative components of the Eastern Question such asArmenianism and Kurdism; in particular, after the successful war made with Armeniansecessionists, he persuaded the other side to sign the Treaty of Alexandropol which endedIVthe problem. Kazım Karabekir also initiated using the facilities of his Eastern Front Armyan organized effort to provide care for the orphan children who lost their fathers duringthese fightings. He was personally involved in training and education of thousands ofchildrenof indigent families and of the orphans. This was aimed at transforming them intoprofessional individuals and conscious citizens full of love of country. Kazım Pasha, whodealt with all issues of the East at all costs of exceeding his authority?s limits, also took astrong interest on the economic issues and developed theories and new ideas for theeconomic dilemmas of the country, and especially of the Eastern provinces. Whileperforming these, he did not only stay at the theoretical area, but also spearheaded theseimplementations as a man of action. The projects made in the area of education such as?Çocuklar Ordusu? (the Army of Children) and ?Sanayi Gürbüzleri? (Robusts of Industry)and in the area of economics, being the moderator of the Izmir Economic Congress and thefeasibility study made by a Turkish engineer called Şerif Bey about the factories whichneed to be established are few examples of his activist personality.Kazım Karabekir?s thoughts and actions about the Eastern Question, as a preciouscommander, are seen to be important and build the truss of the research , as he has dealtwith and stand in the focal point of educational, cultural, political and social problems ofthe Eastern region during his lifetime.In this research, the historical background of the Eastern Question is exhibited andalso all aspects of this issue is looked at from a person?s view point, who is a historicallyimportant person lived inside these events. As the conclusion it is understood that EasternQuestion is a multi-dimensional dilemma and the analysis about it can not be keptseparately from the fact of imperialist efforts of the foreign powers to remain in possessionof the region which can only be freed by an industrialization movement together with aneducational system based on consciousness of citizenship and a nation-state concept.Key Concepts: Kazım Karabekir, Eastern Question, Kurdism, Armenian Question,Turkish War of Independence