Serbest Cumhuriyet Fırkasının Yarın gazetesine yansıması

Abstract

Bu çalışmanın amacı Yarın gazetesine dayanarak Serbest Cumhuriyet Fırkasıhakkında bilgi vermektir. Niçin Yarın gazetesi? Çünkü daha Serbest Cumhuriyet Fırkasıkurulmadan İsmet Paşa hükümetine karşı muhalefet çizgisi oluşturmuş, fırka kurulduktansonra da, fırkanın ateşli bir taraftarı olmuştur. Hiç kuşkusuz sadece iktidara karşı birkonum belirlemiş bir yayına dayanarak, herhangi bir siyasal kurumun tüm yönleriyleanlaşılması mümkün değildir. Fakat Yarın gazetesinin Serbest Cumhuriyet Fırkası'nınkurulmasından sonra izlediği yayın politikası onu adeta Serbest Cumhuriyet Fırkası'nınsözcüsü durumuna getirmiştir. Bu, bir yanıyla da olsa, Serbest Cumhuriyet Fırkası'nınanlaşılmasında önemli bir etkiye sahiptir.1920-30'ların Türkiye'sinde iktidar açısından derin sorunlarla boğuşulduğu birdönemdir. Ülke ağır bir savaştan başarıyla çıkmış ama tüm iktisadi olanaklarını bu savaşaharcamış, başka bir ifadeyle kalkınmaya ayrılacak herhangi bir kaynak ortada yok,Lozan'da ödenmesi kararlaştırılan borçların taksiti gelmiş, toplumsal alanda ise bir biri sırayenilikler yapılmış ve bu yeniliklerin toplum tarafından ne ölçüde kabul gördüğü henüzkesinleşmemiş bir ortamda Mustafa Kemal'in muhalefete izin vermesi bir bakıma sözkonusu gelişmelerin yaratığı sorunların anlaşılması için bir yol olarak görülüyordu. Ayrıca,Mustafa Kemal Paşa Cumhuriyet Halk Fırkası'nın bir rehavete kapılması ihtimaliningiderek kuvvetlenmesi karşısında mecliste bir muhalefet partisi oluşturmanın birçok yararıolacağı kanısına varmıştı. 1930 Ağustos'unda Mustafa Kemal Paşa, Paris'te elçilik yapanFethi Bey'i çağırarak ona mecliste bir muhalefet fırkası kurmasını önerdi ve bu konudakendisine her türlü desteğin verileceğini belirti. Bu konu, dönemin gazetelerine FethiBey'in bir parti kurma isteği ve ardından Mustafa Kemal'in buna ilişkin cevabimektuplaşmaları şeklinde yansıdı. Gazetelerde yayınlanan söz konusu mektuplardan sonra,Serbest Cumhuriyet Fırkası adıyla Cumhuriyet'in üçüncü siyasal partisi kuruldu. Partininizleyeceği politikaların ve savunacağı ekonomik modelin ne olacağı, Cumhuriyet halkFırkası ile hangi noktalarda birleşeceği ve ayrışacağı soruları cevaplanmayı bekliyordu.viDahası Mustafa Kemal'in Cumhuriyet Halk Fırkası'nın kurucusu olduğu, kurulacak buyeni parti konusunda alacağı tutumun ne olacağı, merak edilen konuların başındageliyordu. Çok geçmeden Fethi Bey özellikle Yarın Gazetesi aracılığıyla partininprogramını ve izleyeceği ekonomik politikaları açıklayan demeçler vermeye başladı.Budemeçlerde tam bir serbestliği savunduğunu belirtiyordu.Mustafa Kemal ise kız kardeşiniSerbest Cumhuriyet Fırkası'nın kurucuları arasına sokarak bir anlamda kafalardaki soruişaretlerini de gidermiş oluyordu.Serbest Cumhuriyet Fırkası beklenenin çok üzerinde bir ilgiyle karşılandı. Birçokyerde partiye nasıl kayıt olunacağı ve şubelerinin açılması için neler yapılması gerektiğinisorgulyan telgraflar parti merkezine gelmeye başlamıştı. Bilindiği gibi çok kısa ömrü olanbu partinin, İzmir'de yaptığı miting ve sonrasında yaşananlar partinin tarihinde bir dönümnoktası oldu. Parti yavaş yavaş tepkici kütlelerin bir merkezi haline geliyordu. Fethi Beyyaşananlar karşısında partinin amacından uzaklaştığını ve rejim için bir tehlikeyedönüştüğünü fark etti ve sonunda partisini kapatmak zorunda kaldı. Bu, hem Fethi Bey'inhayatında hem de Cumhuriyetin çok partili bir siyasal yaşama dönüşme çabalarında önemlibir aşmayı ifade eder.Anahtar Kelimeler: Yarın Gazetesi, Serbest Cumhuriyet Fırkası, Muhalefet

The current study aims to provide information about Free Republican Party (FRP)(Serbest Cumhuriyet Fırkası) based on data from Yarın Newspaper. Why especially YarınNewspaper? Because the newspaper in question had already formed a line of oppositionagainst Ismet Pasha government well before the foundation of FRP and had become a fierysupporter of it after the party was founded. It is certain that, it would not be possible tocomprehend a political institution as a whole based on the data from a journal which hasmainly positioned itself against the power. But Yarın Newspaper?s editorial stand after thefoundation of FRP had turned it to spokesperson of the party. So even though partly, thenewspaper in question has a significant effect on understanding the FRP.The Turkey of 1920-30?s was a country struggling with huge questions. Thecountry had emerged from a violent war with victory but in turn it had consumed all itsfinancial means, in other words, it had no resources left to spare to its development. Thedebts which were decided upon in Lausanne were due to be paid; a number of renovationswere introduced in the social field and it was unclear then how these renovations would beperceived by the society; so allowing an opposition under such circumstances was seen asa means to measure how the renovations were taken by the society. Additionally, MustafaKemal Pasha had made his mind in the sense that, with the possibility of RepublicanPeople?s Party?s falling into an ever increasing languor, it would be quite beneficial toform an opposition party in the parliament. Mustafa Kemal had called Fethi Bey, who wasthen ambassador in Paris and proposed him to form an opposition party in the parliamentand promised him all necessary help he might need. This issue was reflected on thenewspapers of the era with Fethi Bey?s letters expressing his desire to form a party andMustafa Kemal?s answers to him. Following the publication of these letters in thenewspapers, the third political party of the Republic, the Free Republican Party wasfounded. What sort of politics the party would maintain and what economical pattern itwould follow, and its agreements and disagreements with Republican Peoples Party werethe questions yet to be answered. Furthermore, as the founder of Peoples Republican Party,it was a leading point of curiosity that what stand would Mustafa Kemal take towards thisnew party. Soon after Fethi Bey started to issue statements, especially through Yarınnewspaper, about the program of the party and the economical policies that the partywould follow. In these statements, he mentioned that he favored a full freedom. As forMustafa Kemal, he somehow satisfied the question marks by including his sister amongstthe founders of the FRP.The FRP was greeted with much higher interest than expected. Many telegramswere sent to the party center from different parts of the country asking about themembership procedure and how to open the branches. As known, the demonstrationorganized by this party in İzmir and the incidents that followed was a milestone in thehistory of this short-lived party. The party was gradually becoming a center for the reactingmasses. In the face of these events, Fethi Bey had noticed that the party was sleeping awayfrom its actual objective and was becoming a threat to the regime and consequently he hadto close down his party. This means an important phase both for Fethi Bey?s life and alsofor the efforts of Republic in transition to a multi party political life.Key words: Yarın Newspaper, Free Republican Party, Opposition