Malatya Pütürge yöresi pirofillit yataklarının jeokimyası ve oluşumu

Abstract

öz Malatya yöresinde Pütürge metamorfik masifi içinde ekonomik öneme sahip pirofillit oluşumları yer almaktadır. Bu çalışma kapsamında Malatya îli Pütürge ilçesi sınırları içinde bulunan pirofillit yataklarının oluşum koşulları mineralojik- petrografik ve jeokimyasal açıdan irdelenmiştir. Petrografik incelemeler bölgede dişten ile karakterize edilen yüksek basınç metamorfizmasının varlığını göstermektedir. Masifin ilksel metamorfizması sonrasında magmatizma ile ilişkili retrograd kataklastik metamorfizmanın varlığı ise klorit, serisit, alunit mineralinin gelişimi ve özellikle distenin pirofillite dönüşmesiyle belirginleşmektedir. Masifin içinde yer alan granitik kayaçlar masifin yükselmesi sırasında kataklastik metamorfizmaya uğramışlardır. Granitik kayaçların jeokimyasal özellikleri bu kayaçların S - tipi peralümina karakterde olup çarpışma ile ilişkili tektonik bir ortamda (collision) oluştuğunu belirtmektedir. Çalışma alanındaki şistlerin kimyasal özellikleri bu kayaçların pelitik bileşimli sedimanter kayaçlardan türediklerini göstermektedir. Ayrıca pirofillit şistlerin nadir toprak element profili standart olarak kullanılan diğer kayaçlarla (Kondrit, Granit) karşılaştırıldığında en iyi uyumu şeyllerle (PAAS) gösterdikleri tesbit edilmiştir. Mineralojik - Petrografik ve jeokimyasal çalışmalar birlikte değerlendirildiğinde bölgedeki pirofillit yataklarının oluşumunun şu şekilde geliştiği düşünülmektedir: pelitik bileşimli sedimanter kayaçların ilk önce amfibolit fasiyesinin yüksek basmç koşullarında metamorfizmaya uğradığını, bunu izleyen evrede ise (masifin yükselme döneminde) yüksek basınç koşullarında oluşan özellikle dişten içeriği yüksek kayaçların asidik karakterli (düşük pH) ve oksijen içeriği yüksek akışkanların etkisinde kalarak pirofillite dönüşmüşlerdir. Anahtar kelimeler: Pirofillit, Nadir toprak elementleri, Malatya

ABSTRACT Pyrophyllite occurences with economical potential have been found in the Pütürge metamorphites in the Malatya region. In this study, mineralogical- petrographical and geochemical aspects have been determined to clarify the genesis of the pyrophyllite occurences. Petrographical investigations show the presence the high-pressure metamorphism which is caharacterized by kyanite. During the uplifting of the Pütürge massif, the retrograde-cataclastic metamorphism has been occured. This metamorphic event has been characterized with development of the chlorite, sericite and pyrophyllite minerals. Kyanites have transformed into the pyrophyllites within the shear zones in the metamorphites during retrograde metamorphism. Granites, which emplaced into the metamorphites during the collision, have undergone the cataclastic metamorphism during the uplifting of the metamorphic massif. Geochemical determinations on the granitoidic rocks indicate that these rocks have S - type, peraluminous character and collisional granitoids. Chondrite normalized rare element concentrations of the pyrophyllite-schists have a good correlation with the shales (PAAS). When the mineralogical-petrographical and geochemical investigations have been taken account into together, such a model can be proposed for genesis of the pyrophyllite occurences: pelitic sedimantary rocks have undergone the metamorphism under the high-pressure part of the amphibolite facies. During the uplifting of the metamorphites, retrograde cartaclastic metamorphism occured. In this period, kyanites in the metamorphites transformed into the pyrophyllite depend on the asidic (low pH) waters with high oxigene content. Key words: Pyrophyllite, Rare Earth Elements, Malatya