Tarihi kent merkezlerinde kentsel mekanın biçimlenişi ve karakter oluşumu; İzmir örneği

Abstract

İnsanlığın yerleşik hayata geçmesinden günümüze kadar olan dönemde kentler; farklı toplumlar, mekânsal müdahaleler ve yaklaşımlar nedeniyle dinamik yapılarını korumuşlardır. Antik kent yerleşmelerinin organik yapısı, ortaçağda surlarla çevrili kent, sanayi döneminde kent sınırlarının büyümesi ve küresel çağda fiziki sınırların ortadan kalkması, günümüz kentlerinin kaotik yapısı; oluşumları süresince kentlerin niteliklerini ortaya çıkarmıştır. Yazılı kaynaklarda kentlerin değişimine ait belgeler bulunması fakat bu belgelerin kentsel mekânın biçimlenişine dair sınırlı kaynaklar olması nedeniyle, bu değişimi algılamak ve takip etmek oldukça güçtür. Bir kentin hangi coğrafyada, nasıl bir konumda, ne büyüklükte, metropoliten olarak nasıl bir bağlamda yer aldığı; o kentin kültürel, ekonomik ve jeopolitik konumu açısından önem taşımaktadır. Fakat üst ölçekteki bağlam dışında kent; en temelde yaşam alanı özelliği taşımaktadır. Her kentin kendine özgü özellikleri vardır. Bu çalışmada `Bir yeri özgün kılan ve diğer yerlerden ayırmamızı sağlayan özellikler nelerdir` sorusuna cevap aranmaktadır. Bu bağlamda kentlerin özgünlüğünün, tarihsel süreklilik ile olan ilişkisi de göz önünde bulundurularak; fiziksel mekânı farklı dönemlerde analiz etmeye yarayan `kentsel morfoloji` tartışılacaktır. Fiziksel mekânın üst üste eklenmesi sonucu katmanlaşmanın ve tarihsellik hissinin gözlemlendiği alanlar olan `tarihi kent merkezleri`; İzmir – Kemeraltı özelinde çalışmanın örnek alanı olarak analiz edilecektir.

From the beginning of sedentary life to the present day, the cities have preserved their dynamic structures based on different societies, spatial interventions and approaches. Organic landscape of ancient settlements, walled cities of medieval period, enlargement of city borders in industrial period, disappearance of city limits in global age, chaotic structure of present cities revealed their own qualities throughout their development. Due to the fact that there are some documents related to the formation of cities in written sources, and limited number of studies on the shaping of urban space it is quite difficult to feel and follow this change. The city's geography, location, size and development scale are important in terms of its cultural, economic and geopolitical position, basically, the city is considered as a living area of people. Nonetheless, each city has its own distinctive character. This study tries to answer the main research question: what are the characteristics that make a place unique and allow users to differentiate it from the other places? In this context, `urban morphology` as a field of knowledge, used to analyze physical space in different periods, is taken into consideration to analyze the uniqueness of the cities with the relationship of historical continuity. Historical city centers, formed by the physical stratification of urban fabric and observed sense of historicity, will be analyzed in Izmir-Kemeraltı as a case study of thesis.