Uzaktan öğretimde basılı materyaller (açıköğretim fakültesi örneği)

Abstract

. BÖLÜM IV SOFÜÇ Bu bölümde, araştırmanın kısa bir özeti verildikten Bonra, varılan yargılar açıklanacaktır. Bulguların ışığında yapılacak Öneriler, ders kitaplarının hazırlanması ve ileri araştırmalara ilişkin olacaktır. özet Araştırma, Açıköğretim Fakültesi uzaktan Öğretim prog ramlarında kullanılan ders kitaplarını, seçilmiş bir uzman lar grubu ve öğrenci görüşleri açısından değerlendirerek, uy gulamaya yönelik öneriler geliştirmek amacıyla desenlenip yürütülmüştür. Araştırma, 1983-84 öğretim yılında AÖF uzaktan öğretim programlarında okutulan 6 ders (İktisada Giriş, Davranış Bi limlerine Giriş, Genel Matematik, İş İdaresinin Temel Kavram ları, Genel Muhasebe ve Temel Hukuk) üzerinde yapılmıştır. Otuzar üniteden oluşan bu derslerin, rastlantısal olarak se çilen 13 ve 21. üniteleri (toplam 12 ünite) değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Araştırmanın evreni 1983-84 öğretim yılında AÖF bi rinci sınıfına kayıt yaptıran toplam 19030 öğrencidir. Evre ni % 95 güven düzeyinde temsil edecek örneklem büyüklüğü 337 olarak hesaplanmış ve olası fire miktarı dikkate alınarak 500 öğrenciye anket gönderilmiştir. Bu sayı, 1983-84 ders yılındaki 18 Akademik Danışmanlık ve Uygulama Bölgesindeki öğrenci sayılarına oranlanarak, her danışmanlık bölgesinden örnekleme alınacak denek sayısı bulunmuştur. Her bölgeye dü şen denek sayısının seçimi ise, anketlerin bu bölgelerde 106107 uygulanması sorumluluğunu yüklenen danışman öğretim üyelerin ce yapılmıştır. Araştırmaya katılacak uzman sayısı da altı olarak belirlenmiştir. Araştırma için birisi öğrencilere, birisi de uzmanla ra uygulanmak üzere iki anket geliştirilmiştir, öğrencilerden değerlendirmeleri istenen 12 ünitenin her biri için bir anket verme yerine, bir anket ve anketteki soru ve seçenekleri gös teren 12 cevap kağıdı verilmiştir. Toplam 29 sorudan oluşan öğrenci anketi ve cevap kağıtları, her Akademik danışmanlık ve Uygulama Bölgesinden seçilen bir öğretim elemanına gönde rilmiştir. Anketlerin uygulanma ve geri gönderme işi bu se çilen danışmanlarca yürütülmüştür. öğrenciler anketleri, sözkonusu Ünitelerin normal ça lışma zamanı geldiğinde (bu Ünitelere ait televizyon program lara yayınlandığında) doldurup iade etmişlerdir. Uzmanlara da birer anket ve onikişer cevap kağıdı ve rilmiştir. Ayrıca her uzmana, birinci sınıfta okutulan ders kitaplarından birer takım verilerek, söz konusu üniteleri değerlendirmeleri istenmiştir. Değerlendirme Eylül 1983 sonuna kadar araştırmacının eline ulaşan anketler üzerinden yapılmıştır. Bu tarihe kadar iade edilen anketlerin incelenmesi sonucunda, 15. ünitelerle ilgili 1679, 21. ünitelerle ilgili 1179 olmak üzere toplam 2858 anket (cevap kağıdı) değerlendirmeye tabi tutulmuştur, örneklem esas alındığında, 13. ünitelere ait cevap kağıtla rının % 83*ü, 21. ünitelere ait olanların ise % 58,3'ü geriye dönmüştür. Ortalama iade oranı ise % 70, 6* dır. öğrenci cevap kağıtlarının işlenmesi, Anadolu üniver sitesi Bilgi îşlem Merkezince yapılmıştır. Uzman anketlerinin sayısı ise 60 olup, dökümü elle yapılmıştır. Elde edilen veriler ünite bazında değerlendirilmiş, söz konusu 6 dersin karşılaştırılması şeklinde özele indir-108 genmemiştir. Verilerin değerlendirilmesinde yalnız frekans ve yüzdelerden yararlanılmıştır. Gerekli durumlarda çapraz tablolar düzenlenerek, uzman ve öğrenci görüşlerinin karşı laştırılması yapılmıştır. Araştırmanın başlıca bulguları şunlardır: 1. ünitelerin davranışsal amaç anlatımları, sahip olmaları gereken özellikler açısından yetersiz bulunmuştur. a) Ünitelerin dörtte üçü, davranışsal amaç cümle lerinin öğrenciden beklenen davranışı belirtme si bakımından yetersiz bulunmuştur. b) Davranışsal amaç cümlelerinde, öğrenciden bek lenen davranışın koşulu, Ünitelerin beşte bi rinde hiç belirtilmemiştir. Bu özellik açısın dan ünitelerin yarısı da yetersiz bulunmuştur. c) Ünitelerin Üçte birinde, davranışsal amaç cüm leleri, öğrenciden beklenen davranışın ölçütünü hiç vermemiştir. Ünitelerin % 43 'ü de bu bakım dan yetersiz bulunmuştur. 2. ünite amaçlarının gerçekleştirilebilmesi için öğ renciye önerilen etkinliklere ilişkin açıklamalar, derslerin ilk fasiküllerinde yapılmış, ayrıca üni te başlarında da genel bir hatırlatma yapılmıştır. Birinci fasiküllerde değinilen noktalar şunlardır: a) Konular biriktirilmeden çalışılmalı ve bir ünite iyice okunup anlaşılmadan, diğerine geçilmeme- lidir. b) Ünitelerde verilen bilgilerle, televizyon prog ramlarında verilenler birleştirilip bütünleşti- rilmelidir.109 c) Ünitelerde verilen bilgiler ezberlenmeyip anla şılmalı ve bir ünitede kazanılan bilgiler bir sonrakinde de kullanılmalıdır. d) öğrenilenleri pekiştirmek ve daha çok öğrenmek isteyenler, ünite sonlarında gösterilen ve ken di bulacakları kaynaklara ulaşmalıdırlar. Çalışma yöntemiyle ilgili anket sorularına alınan yanıtlar ise genellikle orta seçeneğinde yoğunlaş maktadır. e) Ünite amaçlarının gerçekleşmesi için öğrencinin yapması gerekenleri açıklaması bakımından ünite lerin % 66,7* si orta bulunmuştur. f ) öğrencinin çalışırken nasıl bir yöntem izlemesi gerektiğini açıklaması bakımından, ünitelerin % 61,1* si orta olarak değerlendirilmiştir. g) üniteler, öğrenciye önerilen etkinliklerin ne kadar zaman alacağı, bu zamanın farklı etkinlik ler arasında nasıl paylaştırılacağı ile televiz yon programlarına ilişkin açıklamalar ve öğren cinin çalışırken hangi araç ve gereçleri yanın da bulundurulacağını belirtme bakımından yeter siz bulunmuştur. h) Ünitelerin dörtte üçünde konunun daha iyi kavran ması için ek çalışma önerilmiştir. i) öğrencinin, ünitelerde kazandığı bilgileri pekiş tirmesi için neler yapması gerektiği, ünitelerin dörtte üçünde açıklanmıştır. i) öğrencilere ek çalışma önerilen ünitelerin yarı dan çoğu, bu çalışmanın yöntemini açıklama bakı mından orta ve ortanın üzerinde bulunmuştur.110 k) öğrenciler, ünitelerin yarıdan çoğunda {% 52,5), önerilen kaynaklardan hiç yararlanmamışlardır, öğrenciler, Önerilen kaynaklardan yetersiz, çok yetersiz ya da hiç yararlanmamalarının gerekçe lerini, ünitelerin % 26,sında hiç belirtmemiş lerdir. % 23,6'smda kaynakları bulamama, % 21,8» inde gerek duymama, % 20, 4* ünde ise kaynakları nereden bulacaklarını bilmeme, ya rarlanmama nedeni olarak gösterilmiştir. 3. ünitelerin öğrencileri çalışmaya güdülemesi, genel olarak düşük bulunmuştur. a) Ünitelerin % 38» inin, bir önceki ünite ile bağ lantısı orta olarak değerlendirilmiştir. Bu bağlantı ünitelerin % 28, 3' ünde ise yetersiz dir. b) İçeriğin nasıl sunulacağına ilişkin açıklamalar, ünitelerin % 46*smda yetersiz bulunmuş, % 26,7' sinde ise hiç açıklanmamıştır. c) üniteler, öğrencinin o konuyu öğrenmesinin ni çin önemli olduğunu açıklaması bakımından da çoğunlukla yetersiz bulunmuştur. d) ünitelerin bir sonraki ünite ile bağlantısı ise, % 45* inde yetersiz bulunmuş, % 26,6'sında hiç kurulmamış tır. e) Ünite sonlarındaki özetlerin içeriği kapsaması, % 43, 3* ünde orta, % 28, 3 »ünde yeterli bulunmuş tur. 4. üniteler, içerik-amaç uygunluğu bakımından oldukça yeterli bulunmuştur. a) Verilen bilgilerin amaçlarla ilgili olması, Üni telerin % 50» sinde yeterli, % 46,7' sinde ise orta olarak değerlendirilmiştir.Ill b) Verilen bilgilerin amaçları gerçekleştirmedeki yeterliği bakımından, Ünitelerin % 78,3' ü orta olarak değerlendirilmiştir. 5. ünitelerin yazılı anlatımlarının anlaşılırlığı ye terli bulunmuştur, a) Ünitelerin % 60,8' inde, yazılı anlatımın anla şılırlığı çok yeterli ya da yeterlidir. b) Ünitelerin % 45 fi' inde anlamı bilinmeyen kavram- terime rastlanmamıştır. Bu tür 1-3 terime rast lanan ünite oranı ise # 29, 6' dır. c) Ünitelerin % 61' inde, öğrenciler, anlamını bil medikleri kısaltmalara rastlamamışlardır. d) Hiç yanlış yazılmamış kelimeye rastlanmayan ünite oranı % 73* tür. e) Kullanılan üslup bakımından, ünitelerin % 54,7* si çok yeterli ya da yeterli, % 30, 9' u da orta görülmüştür. f ) Kullanılan cümlelerin uzunluğu bakımından üni teler, % 71 »6 oranında normal bulunmuştur. g) Ünitelerin fiziki okunabilirliği, % 75, 7« sinde çok yeterli ya da yeterli, olarak değerlendiril mişlerdir. 6. Ünitelerin yaklaşık % 85* inde, kullanılan görsel öğeler (şekil, şema, grafik, fotoğraf vb.), araştı rılan özellikler açısından yeterli görülmüştür. a) Kullanılan görsel öğelerin anlaşılırlığı çok yeterli ya da yeterli olan ünitelerin oranı, uzmanlara göre % 41,2, öğrencilere göre % 62,6' dır. Bu özellik açısından orta olarak değerlen dirilen ünitelerin oranı ise sırasıyla #41,2 ve % 25, 9' dur.112 b) üniteleri, kullanılan görsel öğelerin metin ile bağlantısı açısından, uzmanlar, #58,8 oranında çok yeterli ya da yeterli bulmuşlardır. Bu oran öğrencilerde % 50»dir. c) öğrenciler, görsel öğelere yer veren ünitelerin % 56,9'unda, bu öğeleri, öğrenmelerini kolay laştırması bakımından çok yeterli ya da yeterli bulmuşlardır. Bu açıdan ünitelerin % 31,8» i de orta olarak değerlendirilmiştir. 7. Anında kontrol soruları, araştırılan özellikler açısından yeterli bulunmuştur. a) Anında kontrol sorularının rahatça anlaşılması bakımından üniteleri, uzmanlar genellikle orta, öğrenciler ise yeterli ya da çok yeterli bulmuş lardır. b) Anında kontrol sorularının % 70 'i ait olduğu bil ginin özüyle ilgisi bakımından, uzmanlarca ye terli bulunmuştur. c) öğrenciler, anında kontrol sorularının yanıt larını içermesi bakımından, ünitelerin # 67» 9* unu çok yeterli ya da yeterli bulmuşlardır. d) Uzmanlara göre de, ünitelerin % 95* i» anında kontrol sorularının yanıtlarını içermektedir. e) öğrenciler, anında kontrol sorularının öğren melerine katkısı açısından, ünitelerin yaklaşık üçte ikisini çok yeterli ya da yeterli bulmuş lardır. 8. ünitelerdeki genel değerlendirme soruları, sahip olmaları gereken özellikler açısından oldukça ye terli bulunmuştur.113 a) Genel değerlendirme sorularının anlaşılırlığı bakmandan, uzmanlar, ünitelerin % 68,3 'ünü or ta bulurken, öğrenciler % 66,4* ünü çok yeterli ya da yeterli bulmuşlardır. b) Ünitelerin % 68,3'ü, genel değerlendirme soru larının ünite amaçlarını kapsaması bakımından, uzmanlarca orta olarak değerlendirilmiştir. c) Üniteler, genel değerlendirme sorularının amaç larla ilgisi bakımından, #51,7 oranında yeter li, % 40 oranında orta olarak değerlendirilmiş tir. d) Genel değerlendirme sorularının nasıl yanıtla nacağı, derslerin birinci fasiküllerinde açık lanmıştır. e) öğrenciler, ünitelerin % 15, 7* sinde genel değer lendirme sorularının tamamını, % 53 »1? inde de yarıdan çoğunu yanıtlayabilmişlerdir. f ) öğrenciler, genel değerlendirme sorularının öğ renmelerine olan katkısı bakımından ünitelerin % 64,7' sini çok yeterli ya da yetirli, % 24,7* sini de orta olarak değerlendirmişlerdir. g) Uzmanlar, genel değerlendirme sorularının amaç lara uygunluğu bakımından, üniteleri genel ola rak orta bulmuşlardır. Yargı Bu araştırmada, basılı materyallerin değerlendirilme sinde esas alınan ölçütler, uzaktan öğretim basılı materyal lerinin kuramsal olarak sahibolması gereken ölçütlerdir. Bu ölçütler, AÖF»de öğretimi yapılan dersler özelinde ve ideal olarak ne kadar, hangi oranda gerçekleştirilebilirdi? Bu ay rı bir çalışma konusudur. 0 nedenle bu kısımdaki tüm yargılar,