Televizyon programlarında yapım maliyetinin uygulamalı araştırması

Abstract

BÖLÜM IV ÖZET VE SONUÇ Bir ekonomide rasyonel davranxs biçimi, sınırlı imkanların en etkin bir şekilde kullanılmasına ve toplu mun iktisadi, sosyal ve kültürel gelişmesine asgari mali yette en yüksek verimi sağlayacak hizmetlere öncelik tanınmasına çalışmaktır. Bunun için de işletmelerin elle rinde sağlam, güvenilir, objektif maliyet verilerine ihtiyaçları vardır. Maliyet kavramının oluşmadığı bir işletme düşünü lemez. Tüm ekonomik faaliyetlerin değerlendirilebilmesi için maliyete ilişkin bilgilere ihtiyaç duyulur. Yalnızca mal alım satımı ile uğraşan ticari işlet melerde maliyetlerin saptanması kolaydır. Üretimde bulu nan işletmelerde, alım-satım süreci içerisine `üretim süreci` girdiğinden, üretimin karmaşıklığının yanısıra, mamul üretimini ucuza mal etme zorunluluğu, üretim süreci içersinde finansman güçlükleri, çeşitli enerji, işçilik ve işçilik faktörlerinin getirdiği yükler günümüzde, işletme yöneticilerinin sürekli sorununu oluşturmaktadır. Önemli miktarlarda ve çok çeşitli üretim yapan işletmelerde maliyet sorunları çok daha fazla önem 8182 kazanmaktadır. Bu nitelikteki bir işletmenin örgütlenmesi, rasyonel bir şekilde yönetilmesi, kontrolü için maliyet çalışmaları kaçınılmaz bir unsur olur. Fiyat saptanması işletme yönetiminin en önemli görevlerinden birisidir. Başarılı bir fiyat koyucunun sahip olması gereken bazı bilgilerin yanısıra, büyük ölçüde maliyet olayının esaslarını kavramış olmasına ihtiyacı vardır. İşletmelerde yapılacak planlama çalışmalarında bazı tahminlere, varsayımlara ve bazı maliyete ilişkin bilgilere dayanma zorunluluğu vardır. Elde bu tür veriler olmadan kalkınma planları hazırlama imkanı olmadığı gibi, hazırlanan ve uygulanan planların izlenmesi, gerekli düzeltici önlemlerin alınması güçtür. Yapılan bir hizmetin sağladığı yarar ile o hizme tin bedeli arasında yakın bir ilişki vardır. Buradaki fayda-maliyet ilişkisi ekonomik faaliyetlerde gözönünde bulundurulan en önemli unsurdur. Maliyete ilişkin bilgiler, yöneticilerin işletme kararlarında önemli rol oynarlar. Konu televizyon işletmeciliği açısından da kuşku suz çok önemlidir. Bilindiği gibi televizyon işletmeciliği pahalı bir işletmeciliğe dayanmaktadır. Televizyon prog ramlarının üretilmesinde verimlilik, ancak sınırlı83 kaynakların en etkin şekilde kullanılarak oluşturulacak rasyonel üretim politikasıyla sağlanabilir. Bunun için de üretilecek programların maliyetini bil.aek zorundayız. Kaç liraya mal olacağını bilmeden bir televizyon yapımına başlanması modern işletmecilik anlayışı ile bağdaş tınla maz. Bir televizyon programının yapımına başlamadan önce, o programın talimini bütçesi, yani tahmini maliyet leri hesaplanır. Söz konusu tahmini bütçe ilgililerce onaylandıktan sonra o programın yapımına başlanabilir. Yapım maliyetini etkileyecek olan tüm faktörlerin bir listesini çakırmak, yapımcının bütçeyi hazırlarken işini kolaylaştıracaktır. Bir programın üretimi için ön araştırmasından programın yayınlanabilir hale gelmesine ve daha sonra yayını halinde geçirmiş olduğu çeşitli aşamalarda mali yetinin sağlıklı bir şekilde kayıt ve takip edilmesi gerekmektedir. Üretilen televizyon programlarının televizyon kuruluşuna olan maliyetinin bulunması, kuruluş faaliyet leri ile ilgili giderleri kontrol etmek ve kuruluş yöne ticisinin maliyet giderleriyle ilgili bilgi ihtiyacını karşılamak maliyet muhasebesinin işidir.84 Bugün televizyon kuruluşlarının genel muhasebe fonksiyonu içersinde belli bir maliyet sistemine otur tulması bir ihtiyaç haline gelmiştir. Televizyon kuruluşlarının bünyelerine uygun bir şekilde kuracakları maliyet muhasebesi sistemi, üretilen her televizyon programının maliyetinin ne olduğunu belir leyen bir hesap sistemidir. Kurulacak maliyet muhasebesi sisteminin gerekli kıldığı hesap ve kayıt tekniği ile düzenlenecek çeşitli raporlar, sorumlu yöneticilere kar şılaştırma, analiz ve sonuç çıkarma açısından son derece önemlidir. Televizyon kuruluşlarında maliyet muhasebesi sis temi kurulup uygulamaya geçildiğinde, üretilen bir prog ramın kaç liraya mal olduğu gerçek rakamlarla ortaya çıkacaktır. Bununla birlikte program yapım ünitelerinin bir yıllık çalışmalarının ürünü olarak program sayıları, süreleri ve de bedelleri ortaya çıkacaktır. Stüdyolar gereksiz yere meşgul edilmeyecek, program yapımı için gerektiği kadar malzeme harcanabilecektir. Ayrıca çalış malarda işgücü değerlendirilebilecek, işgücü kaybının bedeli ortaya çıkabilecektir. Televizyon programları üretiminde bir `yapım süreci` sözkonusudur. Televizyon yapımları birbirinden farklı birkaç aşamadan meydana gelir. Bunlar; yapım öncesi planlama, hazırlıklar ve prova, yapım ve yapım sonrası85 diye dört bölüme ayrılır. Ancak her yapım mutlaka bu dört aşamayı gerektirmeyebilir. Aynı zamanda bu aşama larda yapılan çalışmalar, yapımların türüne göre değişik lik gösterebilir. Mal ve hizmet üretiminde bulunan işletmeler üretim için, tüketimde bulunurlar. Televizyon kuruluşlarında `maliyet`, bir televizyon programının üretilmesinden yayınına kadar yapılan tüketimlerin toplamıdır. Televiz yon yapımında kullanılan teçhizat, malzeme, işçilik, harcanan enerji gibi unsurlar hep maliyet giderler inden dir. Televizyon program yapımını gerçekleştirmek için yapılan her harcama, bir maliyet doğurur. Gider, kullanılmış, tükenmiş maliyetlerdir. Yani giderler, işletme varlıklarının kullanılıp, tüket ilme- siyle ortaya çıkarlar. Önceden satın alınarak bir maliyet unsuru olan herhangi bir malzeme, örneğin bir televizyon programında kullanıldığı zaman gider unsuru olabilir. İşletmelerde üretim faaliyetlerinin izlenmesinde gider lerin ayrıntılarıyla incelenerek belirlenmesinin önemi vardır. İşletmeler uğraşı alanlarına göre, mal veya hiz metleri ya satın alırlar ya da üretirler. Bunun için de çeşitli harcamalar (ödemeler) yapmak zorundadırlar. Maliyet giderleri, mal ve hizmet üreticileriyle ilgili tüm giderlerden oluşur. Maliyet giderleri; gider86 türleri, gider yerleri ve gider taşıyıcıları yönünden grup landırıl ir lar. Üretilen mal ve hizmetlerin maliyeti üç ana mali yet unsurundan oluşur: 1. Dolaysız madde, 2. Dolaysız işçilik, 3« Genel imalat giderleri. Doğal olarak bu üç ana unsur televizyon programlarının da maliyet unsurlarını oluşturur. Bir televizyon yapımında, yapımın kendine özgü tüm giderleri `dolaysız giderleri` oluşturur. Dolaysız giderler yapımın tamamlanmasıyla açıkça belirlenebilir ve direkt olarak maliyetlere yansıtılırlar. Dolaysız madde, dolaysız işçilik dışında kalan ve üretilen tele vizyon programlarına doğrudan doğruya yüklenemeyen öteki imal giderleri `genel imal giderlerini` oluşturur. Dolay sız giderlerin belirlenmesindeki kolaylık, genel imal giderleri için geçerli değildir. Televizyon kuruluşunda oluşturulacak muhasebe sistemine uygun bir yöntem ile bu soruna çözüm getirilebilir. Bu çalışmanın örnek uygulamasını, 25.3.1986 ve 25.4.1986 tarihleri arasında Açıköğretim Fakültesi stüd yolarında üretilen televizyon ders programları üretim çalışmalarına ilişkin verilere dayanılarak -belirli sınır lılıklarla- yapılan birim program maliyet hesaplamaları oluşturmuştur.87 Benzer özellikler taşıyan programlardan, yapım tarihi 25.3.1986 olan `Türkiye Ekonomisi` dersinin 12 nolu ünitesi örnek program olarak ele alınıp değerlendi rilerek birim program maliyeti hesaplanmıştır. Uygulamalı çalışmada, ders programları üretiminde görev alan elemanlardan alınan bilgiler yoluyla; her bir program ekibi ve çalışma saatleri, programlarda kullanı lan donanım, malzeme ve bunların kullanım süreleri, prog ram süreleri, çalışmalara başlama saatleri ve tüm bunlara ilişkin veriler elde edilmiştir. Bu veriler genel bir değerlendirmeden geçirilerek gider kalemlerine göre düzen lenmiş ve tablolar halinde gösterilmiştir. Bu çalışma boyunca elde edilen veriler yoluyla oluşturulan tablolardan yararlanılarak sözkonusu program maliyet hesaplamaları yapılmıştır. Uygulamalı çalışma, televizyon programları yapım maliyetinin hesaplanması konusunda bir örnek oluşturmak tadır. Belirli sınırlılıklarla dahi olsa elde edilen sonuç, televizyon işletmeciliğinin pahalı bir işletmeci liğe dayandığını göstermektedir. Televizyon yapımlarının en ekonomik bir biçimde üretimi televizyon işletmesi için ilk bakışta yeterli gibi gözükebilir. Ancak televizyon işletmesinin genel olarak yaşamında gerçek bir rasyonel üretim politikasından88 söz edebilmek için, televizyon programları yapım olanak larının tüm ayrıntılarıyla incelenmiş ve tüm maliyet faktörlerinin çözümlenmiş olması gerekir. İşletmelerin başarılı olmaları, maliyetlerine ve maliyet muhasebelerine verecekleri öneme son derece bağ lıdır. Çünkü hangi düzende olursa olsun, her işletme imal ettiği mal ya da hizmetin kendisine olan maliyetini bilmek zorundadır.