Modernleşme sürecinde Türkiye`de modernlik kurgusunun Ülkü dergisi örneğinde incelenmesi

Abstract

YÜKSEK LİSANS TEZ OZU MODERNLEŞME SÜRECİNDE TÜRKİYE'DE MODERNLİK KURGUSUNUN ÜLKÜ DERGİSİ ÖRNEĞİNDE İNCELENMESİ NMESI ^^ Murat TAZEGUL Basım ve Yayımcılık Anabilim Dalı Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eylül 2001 Danışman: Yrd.Doç.Dr. Banu DAĞTAŞ Bu çalışma, Türkiye'nin modernleşme sürecinde en köklü değişimlerin yaşandığı ve asker-sivil bürokrat bir kadronun önderliğinde sistemli bir şekilde yürütülen, uluslaşma ve milli bir kimlik aşılanması süreçlerinin ön planda tutulduğu Atatürk dönemi modernleşmesinin basındaki kurgusunun incelenmesini kapsamaktadır. İncelenen basın organı, dönemin modernleşme çabalarına karar veren yönetici kadronun bizzat çıkardığı ve bu çabaların (bir anlamda da dönemin ideolojisinin) halka daha iyi anlatılabilmesini ve taraftar kitlesinin bu sayede çoğaltılmasını amaç edinen ÜLKÜ dergisidir. Dolayısıyla, basının toplumsal değişimi kitlelere benimsetici işlevinin Ülkü dergisi örneğinde; Tek Parti Dönemi'nin modernleşme süreciyle Tarih ve Dil Tezleri'ne dayanan resmi ideolojisi arasındaki ilişkide ifadesini bulduğu ileri sürülmektedir. Bu özellik Türk modernleşmesini, Batı'mn izlediği modernleşme çizgisinin dışmda tutmaktadır. Ülkü dergisi aracılığıyla Türk modernleşmesinin bu farklı yönü ortaya çıkarılmak istenmiştir. Bu fark, çalışmanın kuramsal ve kavramsal temelini oluşturan birinci bölümde; modern ve modernlikten hareketle anlatılan Batı toplumunun modernleşme süreci ve bu sürecin unsurlarında görülebilir. Ulus-devletler şeklinde yapılanan modern Batı toplumlarının sömürgeci özelliğiyle yaptığı sanayi atılımı, modernleşme sürecinin en önemli unsurudur. Bununla birlikte seküler bir anlayışın başgösterdiği toplumda kentleşme ve demokrasi modernleşmeyi tamamlayan unsurlar olmakta, bunların sonucu olarak da; bu tip bir toplum yapısının bütün özelliklerini bünyesinde taşıyan insan tipi modern hayatta yerini^almaktadır. İkinci bölümün konusunu ise, Batı'daki gelişimi ve özellikleri anlatılan modernleşmenin Türkiye açısından incelenmesi oluşturmaktadır. Türk modernleşmesinin özelliklerinin net bir şekilde ortaya konulabilmesi için de sürecin, Osmanlı Devleti'ndeki başlangıcından Cumhuriyet ideolojisinde kurumsallaştığı yıllara kadarki gelişimi çalışmanın sınırlarını oluşturmuştur. Türk modernleşmesinin, özgünlüğünü ve temelini oluşturan ideolojik anlayışına bu bölümde yer verilmiştir. Çalışmanın üçüncü ve son bölümünde de modernleşmenin taşıdığı unsurlar açısından Ülkü dergisinde ye alan makaleler incelenerek, Atatürk'ün önderliğinde, `eski`den radikal bir kopuşu gerçekleştiren Türkiye'nin, modernleşme anlayışı ve öncelikleri tesbit edilerek değerlendirilmiştir. Bugün gelinen nokta itibariyle dönemin modernleşme çabalarının ne ifade ettiği ise sonuç bölümünde tartışılmıştır.

ABSTRACT STUDY OF MODERNITY ESTABLISHMENT IN TURKEY IN PROCESS OF MODERNIZATION IN THE EXAMPLE OF JOURNAL OF ÜLKÜ Murat TAZEGÜL Journalism Field Anadolu University Social Sciences Institute, September 2001 Supervisor: Assoc.Prof.Dr. Banu DAGTAS This study includes the period of Atatürk when the most radical changes occured in the modernization process of Turkey and processes of nationalization and instillation of national identity that was being carried out sistematically with the leadership of a military-civilian bureaucrat. The press agency that has been studied is the journal of ÜLKÜ which the governing elite who were deciding modernization efforts of that period published themselves and took explanation of this efforts (in other words ideology of the period) to the public and increase the mass of supporters as a goal. Therefore, in the example of the journal of Ülkü, it is suggesfed that the function of press as a mean of approval of social change found its way of expressing in the relation between the modernization process of One Party Period and offical ideology based on History and Language Thesis. This property keeps the Turkish modernization out of the modernization line that the West followed. By means of the study on journal of Ülkü, this different side of Turkish modernization was wanted to expose. This difference can be seen in process of modernization of the western societies that is explained beginning from modern and modernity and the elements of this process in the first chapter which forms theoretical and conceptual base of this study. Industrial advance that the modern western societies built as nation-states did with its colonialist property is the most important element of modernization process. Thus, urbanization and democracy become elements completing modernization in society in which a secular intelligence appers, hence, a type of human including all properties of the structure of such type of a society takes his/her place in modern life. Study of relations of development in the west and modernization of which properties have been explained with Turkey forms the subject of second chapter. To expose the properties of Turkish modernization clearly, the development of the process from its beginning in the Ottoman State till its years of turning info an institution in the Ideology of Republic forms limits of the study. In this chapter, ideological intelligence of Turkish modernization that forms its originality and base is given place. In the third and last chapter of the study, by studying articles that have taken place in the journal of Ülkü from the viewpoint of elements included by modernization, modernization intelligence of Turkey that realized a radical breaking off from `past` and its priorities are determined and evaluated. What the efforts of modernization in that period mean at the point that has been reached today is discussed in conclusion.