Dağlık Frigya Bölgesi Bizans Dönemi kaya mimarisi

Abstract

Tez çalışmasının konusunu, Dağlık Frigya Bölgesi'nde, Eskişehir, Kütahya ve Afyonkarahisar şehirleri çevresinde bulunan, tüf tipi kayalıkların oyulması ile oluşturulmuş Bizans Dönemi kiliselerinin plan tipleri, işlevleri ve dekoratif özellikleri ile tanımlanıp tanıtılmaları, Sanat Tarihi açısından değerlendirilmeleri oluşturmaktadır.Bölgeye ismini veren Frigler özellikle `Dağlık Frigya` olarak adlandırılan bölgede kayaya tapınaklar, sunaklar, mezar odaları oymuşlardır. Kaya oyma geleneği bölgede Hellenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde de kesintisiz olarak devam etmiştir. Özellikle Bizans Dönemi'nde gündelik hayatın her türlü ihtiyacını karşılayan kaya mimarisi örnekleri ile karşılaşılır; bunların başında ise kaya kiliseleri gelir. Dağlık Frigya Bölgesi'nin kaya kiliseleri, Bizans kilise mimarisinin başlıca bütün tiplerini içermektedir: Başta tek nefli olmak üzere, iki nefli, üç nefli (bazilikal), haç planlı, kapalı Yunan haçı planlı kiliseler inşa edilmiştir. Kiliselerin duvarlarında kazıma ve boyama ile yapılmış çeşitli motifler, figürler ve yazıtlar da görülmektedir.Bu araştırmada, bölgedeki kaya kiliselerinin saptanması ve üzerlerinde belgeleme çalışmalarının yapılarak plan tiplerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Saptanan ve sınıflandırılan kiliselerin özellikle Anadolu'daki benzerleriyle karşılaştırılmasıyla, Bizans mimarisi içindeki konumunun ve benzerleriyle olan etkileşimlerinin de ortaya konulmasına çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Eskişehir, Afyonkarahisar, Kütahya, Kilise, Frigya, Bizans.

The subject of the thesis is identify the Byzantine Era rock-cut churches which are situated in Highlands of Phrygia, around Kütahya, Afyonkarahisar and Eskişehir, with their plan types, functions and decorative features, and evaluate them in terms of art history.Phrygians carved temples, altars and tombs to the rock, especially in the area called the Highlands of Phrygia. Rock-cut construction tradition of the territory has continued without interruption during the Hellenistic, Roman and Byzantine periods. There are examples of rock architecture to address the needs of all kinds of everyday life especially from the Byzantine times and foremost among them are the rock-cut churches.The rock-cut churches of Highlands of Phrygia includes major types of Byzantine church architecture: Aisleless, two naves, three naves (basilica), Greek-cross and Cross-in-square. Some churches are decorated with scrapings and paintings which includes various motifs, figures and inscriptions.This study aimed to detection of rock-cut churches in the territory and determination of plan types by documentation study. Another aim of this study, reveal the place of this churches in the byzantine architecture and their interaction with similar structures by comparing those detected and classified churches to similar structures in Anatolia.Keywords: Eskişehir, Afyonkarahisar, Kütahya, Church, Phrygia, Byzantine.