Borsa İstanbul`da finansal kabarcıkların tespit edilmesi ve kabarcıkların finansal krizlerle ilişkisi

Abstract

Bu çalışmanın amacı Türkiye Sermaye piyasalarında finansal kabarcıkların tespit edilmesi ve finansal kabarcıkların krizlerle ilişkisinin sınanması suretiyle krizlere farklı bir perspektiften bakmaktır. Varlıkların fiyatlarının temel değerden sapması olarak tanımlanan kabarcıkların tespitinde sağ kuyruklu birim kök testlerinden yararlanılmıştır. Borsa İstanbul 100, Borsa İstanbul Mali, Borsa İstanbul Sınai ve Borsa İstanbul Hizmet endeksi getiri serileri Türkiye Sermaye piyasalarının temsili olarak ele alınmış ve bu endekslere ait inceleme dönemi endeks işlem hacmindeki artış göz önüne alınarak 1997-2018 dönemi olarak belirlenmiştir. İncelenen dönem içerisinde endekslere ait getiri serilerinde kabarcık bulgusuna rastlanmıştır. Çalışmanın ikinci adımı; tespit edilen kabarcıkların finansal krizlerle ilişkisinin incelenmesidir. Finansal kriz göstergesi olarak belirlenen makroekonomik değişkenler; gayrisafi yurtiçi hasıla, dış ticaret açığı, toplam dış borç, reel döviz kuru, bütçe açığı, kredi/gayri safi yurtiçi hasıla, faiz oranı, yurtiçi kredi hacmi, para arzı ve enflasyondur. Makroekonomik değişkenlerle kabarcıklar arasındaki ilişki asimetrik nedensellik testi vasıtasıyla sınanmıştır. Değişkenlere ait pozitif ve negatif şokları dikkate alarak nedensellik sınayan Hatemi-J testi sonuçlarına göre faiz oranlarındaki düşüş, para arzı ve kredi hacmindeki artış kabarcığı pozitif yönde beslemektedir. Kabarcıkların çöküş evresi ise bütçe açığı, dış borç, döviz kurunda artışa neden olurken büyümeyi olumsuz yönde etkilemektedir.

The aim of this study is to identify the financial bubbles in Turkey Capital Markets and to examine crises from a different perspective by testing the relationship between financial bubbles and crises. Right-tailed unit root tests were used to determine the bubbles defined as the deviation of the asset prices from the basic value. The return series of Borsa İstanbul 100, Borsa İstanbul Financial, Borsa İstanbul Industrial and Borsa İstanbul Service Indices has taken as representative of Turkey Capital Markets and the examination period of these indices has determined as 1997-2018 period considering the increase in index transaction volume.In the period examined, bubble findings have been found in the return series of the indices.The second step of the study is to examine the relationship between the detected bubbles and financial crises. Macroeconomic variables identified as indicators of financial crises are; gross domestic product, foreign trade deficit, total foreign debt, real exchange rate, budget deficit, credit / gross domestic product, interest rate, domestic credit volume, money supply and inflation. The relationship between macroeconomic variables and bubbles was tested by asymmetric causality test.According to the results of Hatemi-J test, which tests causality by taking positive and negative shocks of variables into account, the decrease in interest rates, the increase in money supply and credit volume have fed the bubble positively. The collapse phase of the bubbles, on the other hand, has caused an increase in the budget deficit, foreign debt and exchange rate, while adversely affecting growth.