İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersinde alan bağımlılık-alan bağımsızlık bilişsel stil boyutlarına uygun olarak hazırlanan öğretim etkinliklerinin akademik başarı ve tutumlar üzerindeki etkisi

Abstract

DOKTORA TEZ ÖZU İLKÖĞRETİM 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE ALAN BAĞIMLILIK - ALAN BAĞIMSIZLIK BİLİŞSEL STİL BOYUTLARINA UYGUN OLARAK HAZIRLANAN ÖĞRETİM ETKİNLİKLERİNİN AKADEMİK BAŞARI VE TUTUMLAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Bülent GÜVEN İlköğretim Anabilim Dalı Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2003 Danışman: Prof. Dr. Ersan SÖZER Öğretmenler sınıflarında öğrenme başarısını artırmak için ellerinden gelen tüm çabayı gösterdiklerine inanmalarına karşın, istenen düzeyde bir öğrenme başarısı elde edememekten sürekli şikayetçidirler. Gerçekten öğretmenler ders öncesi çok iyi hazırlık yapıp, sınıflarına çok çeşitli araç - gereçler getirseler bile istenen düzeyde bir Öğrenme başarısı elde edemeyebilirler. Çünkü sınıftaki öğrencilerin her biri farklı fiziksel özelliklere sahip oldukları gibi farklı bilişsel stil ve öğrenme özelliklerine sahiptir. Öğretmenlerin sınıflarında bulunan öğrencilerin farklı bilişsel stillere sahip olduğunun farkına varmaları, öğretim yaklaşımlarında değişikliklere gitmelerini gerektirmektedir. Bilişsel stil adı verilen bu özellikler ilköğretim birinci basamakta yavaş yavaş ortaya çıkmakta ve şekillenmeye başlamaktadır. Bu basamakta bulunan öğrencilerin sosyalleşmesini ve toplum ideallerini kazanmasını sağlama görevini üstlenmiş olan Sosyal Bilgiler dersinin öğretiminde bilişsel stil boyutlarının dikkate alındığı böyle bir araştırmayı gerçekleştirmenin, bu dersin öğretimiyle ilgili çalışmalarda öğretmenlere yardım sağlayacağı düşünülmektedir. Bu araştırma, İlköğretim 5.sınıfta Sosyal Bilgiler dersinde alan bağımlılık - alan bağımsızlık bilişsel stil boyutlarına uygun olarak hazırlanan öğretim etkinliklerini uygulamanın, öğrencilerin derse ilişkin tutumlarına, başarılarına etkisini belirlemek amacıyla, deneme modellerinden öntest - sontest kontrol gruplu model' e göre desenlenmiş ve gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya ilişkin uygulama 2002 - 2003 öğretim yılı güz dönemindeEskişehir Kazım Karabekir İlköğretim Okulunda deney ve kontrol grubu olarak belirlenen 5-B ve 5-A sınıflarında gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplamak amacıyla öğrencilerin akademik başarı düzeyini ölçecek bir başarı testi, ayrıca, Sosyal Bilgiler dersinin alan bağımlılık - alan bağımsızlık bilişsel stil boyutlarındaki öğrencilerin özelliklerine göre işlenebilmesi için ders planları, ders notları ve sınıf içi etkinlikler için öğretim materyalleri geliştirilmiştir. Araştırmayla ilgili tüm istatistiksel çözümlemelerde SPSS paket programından yararlanılmıştır. Grupların ortalama puanları ile puan dağılımlarının standart sapmaları hesaplanmıştır. Grup içi ve gruplararası karşılaştırmalarda t testinden yararlanılmış ve anlamlılık düzeyi olarak.05 güven düzeyi benimsenmiştir. Yapılan veri çözümlemelerinden sonra şu sonuçlara ulaşılmıştır: 1. Sosyal Bilgiler dersinde alan bağımlılık - alan bağımsızlık bilişsel stil boyutlarına göre hazırlanan etkinliklerin uygulandığı deney grubu ile, geleneksel öğretimin uygulandığı kontrol grubunun akademik başarıları arasında deney grubu lehine anlamlı bir fark vardır. 2. Sosyal Bilgiler dersinde alan bağımlılık - alan bağımsızlık bilişsel stil boyutlarına göre hazırlanan etkinliklerin uygulandığı deney grubu ile, geleneksel öğretimin uygulandığı kontrol grubu öğrencilerinin derse ilişkin tutumları arasında anlamlı bir fark yoktur. 111

ABSTRACT Although teachers believe that they have been doing their best to accelerate the learning achievement in their classrooms, they have always been complaining about the fact that they cannot have a kind of successful learning on the desired level. In fact, teachers might not have an acceptable level of learning success even though they do a great deal of preparation before class and bring classroom various materials. One of the reasons of this is that just as students in a classroom have different physical characteristics they all have different cognitive styles and learning peculiarities. That teachers are aware of the fact that students have varying cognitive styles while considering their teaching approaches. Learner characteristics, which are called cognitive styles, emerge and form in the first grade of the elementary school. The teaching of social studies course is responsible for instructing learners the socialising and social ideals in this level and to carry out such a study which takes into consideration of the cognitive style dimensions would be beneficial to teachers who have been engaging in teaching this course. This study aimed at revealing the learner attitudes toward this course and efficiency of the course to academic success with the application of the course that is carried out appropriate to field dependent and field independent cognitive style dimensions in the 5th grade of the social studies course in elementary school. The design of the study was based on experimental and control group pre / post test model. The application related to the study was realized in the fall term of 2002 - 2003 academic year with the collaboration of Eskişehir Kazım Karabekir Elementary School and in the classrooms of 5-B and 5-A experimental and control group respectively. Throughout the study, teaching materials were developed by the researcher considering the cognitive styles of field dependent and field independent learners and were utilized in presenting the course. In order to collect data, an achievement test that would evaluate learners academic achievement and an attitude scale which was developed in collaboration with another researcher were used. IVThe data obtained were analysed by SPSS; with a significance level of.05 as the level of arithmetic mean, standart deviation, t test, percentage and differences between percentages were made use of to analyza the data. After statistical analysis, in this research, the following results were obtained: 1. There was a significant difference between the success of control group and experimental group, experimental group being more successful than the control group. 2. There wasn't a significant difference between the attitudes of control group students and those of experimental group.