Öğrenme stratejileri öğretiminin öğretmen adaylarının strateji kullanımlarına etkisi

Abstract

Bu araştırma, öğretmen adaylarıyla gerçekleştirilmiş olan öğrenme stratejileri öğretiminin adayların kullanmış oldukları öğrenme stratejileri üzerindeki etkilerini ve stratejilerin öğretiminde hangi öğretim yaklaşımının daha etkili sonuçlar verdiğini belirleyebilmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Öğrenme stratejilerinin öğretiminde doğrudan ve dolaylı strateji öğretim yöntemleri kullanılmıştır.Araştırmada, nicel ve nitel araştırma yöntemlerinin birlikte kullanıldığı karma yöntem kullanılmıştır. Bu yöntem içerisinde nicel ve nitel veri toplama araçları aynı anda uygulandığından araştırma karma yöntem desenlerinden eşzamanlı çoklu araştırmalar kapsamındadır. Araştırmanın nicel boyutunda öntest-sontest kontrol gruplu deneysel desen oluşturulmuş, bu amaçla iki deney ve bir kontrol grubundan yararlanılmıştır. Gruplardan birine öğrenme stratejilerinin öğretimi doğrudan, diğerine ise dolaylı strateji öğretim yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Kontrol grubunda ise herhangi bir deneysel işlem uygulanmamıştır. Araştırma, nitel yöntem açısından ise durum çalışması olarak düşünülmüş ve durum çalışması desenlerinden bütüncül çoklu araştırmalar kapsamında değerlendirilmiştir.Çalışmanın deneysel işlemi gerçekleştirilmeden önce ön uygulaması yapılmıştır. Ön uygulamada görülen eksiklik ve aksaklıklar giderildikten sonra asıl deneysel işleme geçilmiştir. Çalışmanın ön uygulaması 2009-2010 öğretim yılı, asıl deneysel işlem ise 2010-2011 öğretim yılı güz dönemlerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmada ön uygulama ve deneysel işlem Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği programı Öğretim İlke ve Yöntemleri dersinde araştırmacı tarafından yürütülmüştür.Araştırmada nitel ve nicel veri toplama araçlarından yararlanılmıştır. Öğrenme stratejileri ölçeğinden elde edilen veriler araştırmanın nicel verilerini, öğretmen adaylarıyla yapılan görüşmeler ve çalışma metinlerinden elde edilen veriler ise araştırmanın nitel verilerini oluşturmuştur. Nicel verilerin elde edilmesinde Pintrich ve arkadaşları tarafından geliştirilen MSLQ (Motivated Strategies for Learning Questionnaire)'den yararlanılmıştır. Ölçeğin, öğrenme stratejilerine ilişkin maddeleri kullanılmadan önce ölçek üzerinde açımlayıcı faktör analizi yapılarak ölçek yeniden düzenlenmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan öğrenme stratejileri ölçeği ve çalışma metinleri deneysel işlemin katılımcılarına deneysel işlem öncesi, deneysel işlem sonrası ve izleme çalışması olmak üzere üçer kez uygulanmıştır. Öğretmen adaylarıyla yapılan görüşmeler ise deneysel işlem öncesi ve deneysel işlem sonrası olmak üzere ikişer kez gerçekleştirilmiştir.Araştırma sonuçlarına göre, öğretmen adaylarıyla deneysel işlem öncesi gerçekleştirilen görüşmelerde adayların çalışmalarında bilişsel ve duyuşsal içerikli kimi öğrenme sorunları yaşadıkları görülmüştür. Öğrenme güçlüğü yaşama, kalıcı öğrenmeler gerçekleştirememe ve öğrenme güdüsünün düşüklüğü adayların yaşadıkları öğrenme sorunları arasındadır. Bunun yanında öğretmen adaylarının çalışmalarında çoğunlukla ?dikkati çekme ve yinelemeye? yönelik stratejilere yer verdikleri, anlamlandırma stratejileri içerisinde de ?özet çıkarma? stratejisinin adaylarca en çok kullanılan strateji olduğu belirlenmiştir.Öğrenme stratejileri ölçeği ve çalışma metinlerinden elde edilen verilere göre her iki deney grubunda gerçekleştirilen öğrenme stratejileri öğretiminin öğretmen adaylarının strateji kullanımları üzerinde etkili olmadığı görülmüştür. Deneysel işlem sonrası yapılan görüşmelerde ise adaylar; gerçekleştirilen öğretim ile öğrenme stratejilerine yönelik farkındalıklarının arttığını, çalışmalarında farklı bilişsel stratejiler kullanmaya başladıklarını, çevre ve emek yönetimiyle ilgili olarak da deneysel işlem sürecinden sonra farklı düzenlemelere gittiklerini belirtmişlerdir. Bunun yanında deney grupları arasında öğrenme stratejilerinin öğretimi açısından doğrudan ve dolaylı öğretim yöntemleri arasında anlamlı bir farklılık olmadığı görülmüştür. Kullanılan yöntemler arasında anlamlı bir farklılık oluşmasa da öğrenme stratejilerinin doğrudan öğretim yoluyla gerçekleştirildiği grupta öğretmen adaylarının strateji kullanımları üzerinde daha etkili sonuçların elde edildiği gözlemlenmiştir.Sonuç olarak doğrudan ve dolaylı öğretim yollarıyla gerçekleştirilen öğrenme stratejileri öğretimi öğretmen adaylarının öğrenme stratejilerine yönelik farkındalıklarının artmasını, kimi adayların farklı bilişsel ve kaynak yönetimi stratejileri kullanmalarını sağlamış fakat deney gruplarında yer alan öğretmen adaylarının kullanmış oldukları öğrenme stratejilerini etkileyebilecek nitelikte sonuçlar ortaya koymamıştır.Anahtar kelimeler: Öğrenme, öğrenme stratejileri, öğrenme stratejilerinin öğretimi, özdüzenleme, yükseköğretim

The present study aimed at determining the effects of learning strategy instruction carried out for prospective teachers on their learning strategy usage that had been used during their studies. In addition, determination of which instructional approach is more effective in learning strategy instruction was another aim in this study. The learning strategy instruction was realized through using direct and indirect teaching methods.This study was carried out with sequential mixed method in which both qualitative and quantitative research methods used together to expand on the findings. In qualitative process of the study pretest-posttest experimental design was used, two experimental groups and one control group were utilized. The learning strategy instruction was conducted by using direct method in one group and indirect method on the other experimental group. For the control group, there was not conducted any experimental process. Quantitative part of the study was considered as case study and integrated multicase study was carried out.Before the intervention of the study, pre-intervention study was conducted. After noticing the drawbacks and problems the pre-intervention, intervention was rearranged. The pre-intervention was conducted in 2009-2010 academic year and the main intervention was conducted in the fall semester of 2010-2011 academic year. The intervention in this study was implemented by the researcher at the course of Teaching Principles and Methods in Primary Education Program at Anadolu University.In the study both qualitative and quantitative research instruments were used. The qualitative data was comprised of interviews with prospective teachers and work texts, the quantitative one was the data obtained through learning strategy scale. MSLQ (Motivated Strategies for Learning Questionnaire) developed by Pintrich et al. was used for collecting qualitative data. Before using the learning strategy related items of the scale, the scale was redesigned through conducting exploratory factor analysis on the scale. All of the data collection tools were applied to the participants of the study before, during and after the intervention for three times. The interviews were conducted before and after experimental process.As a result of the study, according to the data obtained from interviews with prospective teachers before experimental process, it was seen that prospective teachers faced with some cognitive and affective thematic problems. Among those learning problems; facing learning difficulty, not being able to realize long lasting learning and lower learning motivation could be counted. Besides, it was seen that prospective teachers gave more place to attention and repetitive strategies than other strategies. Among the interpretation strategies, it could be stated that summarizing strategy was the most used one.According to the data obtained from learning strategy scale and work texts, it was seen that the learning strategy instruction methods conducted on two groups did not effect on the prospective teachers? strategy learning. On the other hand, during the interviews with the prospective teachers, teacher candidates stated that with the help of this instruction their awareness regarding the learning strategies was increased, they started to use different strategies during their studies, and regarding the environmental and work management, they conducted different arrangements after the intervention. According to the data obtained from prospective teachers, it could be said that although there did not occurred a significant difference between the groups in means of instructional methods, more effective results were gained in the group in which direct learning strategy instruction was conducted.As a result, it can be stated that direct and indirect teaching of learning strategies made difference in prospective teachers? awareness through learning strategies. Also some of them started to use different cognitive and source management strategies. On the other hand, result showed that there is no significant change on prospective teachers? learning strategy usage in experimental groups.Keywods: Learning, learning strategies, teaching of learning strategies, self-regulation, higher education