Öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin öğretmen adaylarına öğrenme ve öğretme sürecine ilişkin yeterlikleri kazandırması yönünden değerlendirilmesi

Abstract

Öğretmenlerin niteliği, bir ülkenin eğitim sisteminin niteliğini doğrudan etkileyen bir konudur. Bu nedenle, öğretmen eğitiminde niteliğin artırılması amacıyla hizmetöncesi öğretmen eğitimde öğretmen adaylarına mesleki yeterliklerin en etkili şekilde kazandırılması için yapılacak geliştirme ve iyileştirme çalışmalarına süreklilik kazandırılması önemli bir gerekliliktir. Araştırma bu gereksinimden yola çıkılarak desenlenmiştir.Bu araştırmanın genel amacı, öğretmen eğitimi programlarında yer alan ve araştırma kapsamına alınan öğretmenlik meslek bilgisi (ÖMB) derslerinin öğretmen adaylarına öğrenme ve öğretme sürecine yönelik yeterlikleri kazandırması yönünden değerlendirilmesidir. Bu amaçla Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri (ÖMGY) kapsamındaki yeterlik alanları içerisinden öğrenme ve öğretme sürecine yönelik performans göstergeleri belirlenerek, bunların belirlenen ÖMB derslerinin amaç ve davranışları ile içeriğine yansıma durumları, öğretim elemanı ve öğretmen adaylarının bakış açılarıyla ÖMB derslerinin bu performans göstergelerini kazandırma durumu ve öğretmen adaylarının bu performans göstergelerini öğretmenlik uygulamalarında kullanma durumlarının derinlemesine betimlenmesine çalışılmıştır. ÖMB derslerinin niteliği ve etkililiğine yönelik yargıya varılması amaçlandığından araştırma, nitel araştırma yöntemi ile gerçekleştirilmiş ve değerlendirme amaçlı durum çalışması olarak desenlenmiştir.Araştırma Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü'nde görevli sekiz öğretim elemanı ve yedi farklı öğretmenlik programında öğrenim gören 14 öğretmen adayının katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri ÖMB derslerinin amaç ve davranışları ile içeriğinin, ilgili performans göstergeleri ile karşılaştırmalarına dayalı belge incelemesi; öğretim elemanları ile gerçekleştirilen yapılandırılmamış ve yarı-yapılandırılmış görüşmeler, öğretmen adayları ile gerçekleştirilen yarı-yapılandırılmış görüşmeler ve öğretmen adaylarının Öğretmenlik Uygulaması dersi kapsamında hazırladıkları ders planlarının incelenmesi ve ders anlatımlarına ilişkin gözlemler ile araştırmacı ve öğretmen adayı günlükleri aracılığıyla toplanmıştır. Verilerin analizinde belgelerin incelenmesi ve gözlemlerden elde edilen veriler için betimsel analizden, görüşme verileri için tümevarım analizinden yararlanılmıştır. Elde edilen verilerden ulaşılan bulgular araştırmanın amacına dayalı olarak yorumlanmıştır.Araştırma sonucunda ÖMB derslerinin amaç ve davranışları ile içeriğinde öğrenme ve öğretme sürecine yönelik performans göstergelerinin yer bulduğu görülmüştür. Öğretim elemanlarının görüşlerine dayalı bulgular, belge incelemesinden elde edilen bulguları genel olarak desteklemektedir. Ancak plan türleri, ders dışı etkinlikler düzenleme, araç-gereçlerin kullanımı ile özellikle ölçme ve değerlendirme konularına yönelik performans göstergelerinin kazandırılmasında sorunlar olduğu görülmüştür. ÖMB derslerinin işlenişine yönelik öğretim elemanlarının görüşlerine dayalı olarak derslerin daha çok kuramsal işlendiği; farklı yöntem, teknik ve materyal kullanımına gidilmekle birlikte daha çok düz anlatım yönteminin tercih edildiği; öğrenci katılımını sağlamak için çaba gösterilmesine rağmen yeterince etkili olunamadığı; dersler kapsamında işlenen konular için hem diğer ÖMB dersleri hem de öğretmenlik mesleği ile ilişkilendirmelerinin çok etkili yapılamadığı; öğretim elemanlarının ders yükü, öğrenci sayısı gibi nedenlerle, öğretmen adaylarının ise dersleri gerekli bulmama, önemsememe gibi nedenlerle dersler kapsamındaki sorumluluklarını tam olarak yerine getirmedikleri yönünde sonuçlara ulaşılmıştır. ÖMB derslerinin mesleki gelişimlerine katkı sağladığını düşünen öğretmen adayları çoğunlukta olmakla birlikte, bir kısım öğretmen adayının da özellikle dersleri aldıkları dönemlerde alan derslerine göre bu dersleri çok fazla önemsemedikleri, derslerin kuramsal yürütülmesi ve öğrendiklerinin meslekle ilişkilendirmesinin yapılmamasını eleştirdikleri görülmektedir. ÖMB dersleri arasında en fazla katkı sağladığı düşünülen dersler Gelişim ve Öğrenme (Eğitim Psikolojisi) dersi ile Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme (Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı) dersidir. Bu durumun derslerin gerçek yaşamla ilişkilendirilmesinden ve derslerde uygulama yapılmasından kaynaklandığı belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının öğrenme ve öğretme sürecine yönelik performans göstergelerine sahip olma durumlarına bakıldığında ise ilişkilendirilen performans göstergelerinin yaklaşık yarısını kazandıkları görülmüştür. Öğretmen adaylarının öğretim etkinliklerinin uygulanmasına yönelik performans göstergelerine sahip olma durumlarının yüksek olmasına karşın, öğretim etkinliklerinin planlanması ile ilgili konularda ise özellikle öğretim programı ve ders dışı etkinliklere yönelik performans göstergelerine sahip olmadıkları, öğretim etkinliklerinin değerlendirilmesi ile ilgili olarak ise performans göstergelerinin çok az bir kısmına sahip oldukları, ancak onların da geliştirilmesi gerektiği belirlenmiştir.

Qualifications of teachers are regarded as an important factor that directly influences the quality of the education system in a country. Therefore, it is necessary to increase the quality of teacher training in order to continue development and improvement studies. In this way, teacher candidates could effectively gain the professional competencies in the pre-service teacher training process. The present study was designed based on this necessity.The main aim of the study was to evaluate the field knowledge and teaching profession knowledge courses found in teacher training programs in terms of teacher candidates? competencies regarding the learning and teaching process for teacher candidates. For this aim, among the Teaching Profession General Competencies, both the competencies regarding the learning-teaching process and the performance indicators found under these competencies were determined. Following this, the study tried to examine in depth how these indicators reflect upon the content and objectives of the Teaching Profession Knowledge (TPK) courses, to what extent these TPK courses help gain these performance indicators from the perspectives of faculty members and teacher candidates and to what extent teacher candidates use these performance indicators in teaching-related applications. As the purpose was to judge the quality and effectiveness of TPK courses, the study was conducted with the qualitative research method as a case study for evaluation purpose.The study was carried out with eight faculty members from the Department of Educational Sciences in the Education Faculty of Anadolu University and with 14 teacher candidates from seven different teaching programs. The research data were collected via examination of documents based on comparison of the content and objectives of TPK courses with the related performance indicators, structured and semi-structured interviews held with the faculty members, semi-structured interviews held with the teacher candidates, observations of teaching of the lessons within the scope of the Teaching Application Course and via the diaries of the researcher and of the teacher candidates. As for the analysis of the research data, descriptive analysis was conducted for the document examination and for the observation data, and for the interview data, the inductive analysis method was applied. Findings obtained from the data were interpreted depending on the aim of the study.As a result of the study, it was seen that the objectives and content of TPK courses covered the performance indicators regarding the learning and teaching process. The findings obtained based on the faculty members? views were consistent in general with the findings obtained via document analysis. However, it was also seen that there were problems experienced in helping gain the performance indicators regarding such subjects as plan types, organization of out-of-class activities, use of tools and especially regarding measurement and evaluation. In addition, it was found out depending on the faculty members? views about the teaching of TPK courses that the courses were taught rather on theoretical basis via direct instruction without the use of different methods, techniques or materials; that a great deal of effort was shown to achieve student participation yet with little efficiency; that not much effective relationship was established between the profession of teaching and the subjects taught within the scope of the courses of other TPK courses; and that neither the faculty members nor the teacher candidates were able to fully perform their responsibilities either due to the work-load of the faculty members and the high number of the students or due to the fact that the teacher candidates found the courses unnecessary or unimportant. In addition, though teacher candidates who think that TPK courses contributed much to their professional development were greater in number some of the teacher candidates? views revealed that they did not give much importance to such courses when compared to the field courses especially during the time they took these courses; and that they criticized the theoretical teaching of the courses and the lack of association to be established between their profession and what they learnt. Among the TPK courses, those thought to make the biggest contribution were found to be the courses of Development and Learning (Educational Psychology) and Instructional Technologies and Material Development. It was also found out that this situation was due to the establishment of relationship between these courses and real life and due to the applications to be carried out within the scope of the courses. When the extent to which the teacher candidates had the performance indicators regarding the learning and teaching process was examined, it was seen that they gained almost half of the associated performance indicators. It was also found out that the extent to which the teacher candidates had the performance indicators regarding the application of the instructional materials was higher than the others; that they lacked the performance indicators regarding the planning of instructional activities, especially those related to the out-of-class activities and to the curriculum; that they had few of the performance indicators regarding the evaluation of the instructional activities; however they needed to develop these performance indicators.