Spuren der soziokulturellen Weltdarstellung in den Türkischen Deutschlehrbüchern nach 1940: Ein Beitrag zur Stereotypenforschung

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye'de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından çıkarılan ilk ve orta dereceli okullarda okutulan Almanca ders kitaplarında işlenen Türklere ve Almanlara yönelik ulusal kalıp yargı tespiti amaçlanmaktadır. Kalıp yargıların tespiti Quasthoff'un dilbilimsel tanımına göre yapılmış, Türklere ve Almanlara yönelik yargıları doğrudan ya da dolaylı olarak aktaran niteleyici, genelleyici sözlü ifadeler aranmıştır. Sosyokültürel Almanca ders kitapları içeriklerinin artzamanlı inceleme yöntemi ve ülke bilgisi inceleme yaklaşımı temel alınarak, ders kitapları ülke bilgisinin sunuş özellikleri bakımından dil odaklı, kültürel aktarım odaklı ve iletişim odaklı olmak üzere üç döneme ayrılmış. Bu amaçla „Almanca Ders Kitabı`, „Texte und Situationen` ve „Wie bitte?` seçilmiştir. 1940 -1973 yılları arasında okutulan „Almanca Ders Kitabı`'nın sosyokültürel içeriğinin incelenmesi sonucunda Türklerin olumlu öz kalıp yargılarına (misafirperver, vatansever, özgürlüğüne düşkün) sahip oldukları; Almanları da olumlu özelliklerle (dakik, disiplinli, ulusalcı) tanıdıkları görülmüştür. 1973-1997 yılları arasında okutulan „Texte und Situationen`da Almanya 'modern' ve 'endüstrileşmiş' olarak tanımlanmış; Alman kadınları 'özgür' ve erkeklerle 'eşit haklara sahip' bireyler olarak resmedilmiştir. Almanca ders kitabı „Wie bitte?`deki sosyokültürel içerik, iletişimi kolaylaştırıcı yaklaşımlar vardır. Türkiye, Almanlar için bir turizm ülkesi olarak görülmüş, mutfağı, düğünleri, el sanatları ve folkloruyle tanıtılmıştır. Almanlar, 'lafını esirgemeyen', 'dakik' ve 'nesnel' olarak nitelendirilmiştir.

By studying the schoolbooks of German as foreign language, which are used in primary and secondary schools of Turkey, it is aimed to defining the auto- and heterostereotypes about Turks and Germans. The identification of stereotypes is based on the linguistic definition of Quasthoff. We are looking for typifying, catagorizing and generalizing expressions on Turks and Germans. According to the regional studies-based approach, the Turkish textbooks of German as foreign language are divided into three time periods (language-oriented, cultural-oriented, communication-oriented) to analyze their socio-cultural characteristics diachronically. For this purpose, we choose up Turkish schoolbooks of German as foreign language `Almanca Ders Kitabı`, `Texte und Situationen` and `Wie bitte?`. In the analysis we have determined that the textbook `Almanca Ders Kitabı` used between 1940-1973 contains positive stereotypical expressions about Turks (hospitable, patriotic freedom-loving) and about Germans (punctual, disciplined, nationalist). In `Texte und Situationen`, which used between 1973-1997 Germany is characterized as modern and industrialized country. In addition, the German women are considered to be equal to men. The sociocultural content of `Wie bitte?` supports to communication in German. Turkey is seen as a land of tourism by Germans. It is characterized by its cuisine, weddings, crafts and folklore. The Germans are considered to be 'direct', 'punctual', and 'objective'.