Dorystoechas hastata uçucu yağının bileşimi

Abstract

IV ÖZET Dorystoechas hastata Boiss. and Heldr. ex Bentham Türkçe'de yalnızca Antalya çevresinde yetişen tek cins ve tek türlü monotipik ve endemik bir bitkidir. Bitki odunsu bir çalıdır. `Çalba` olarak bilinen bu bitki, yörede aromatik çay hazırlanmasında kullanılır. Dorystoechas hastata uçucu yağının bileşimi hakkında, çiçek ve yaprak yağlarında gaz kromatografik analiz sonuçlarının verildiği tek bir çalışma bulunmakladır. Bu tez kapsamında, bitkinin yaprak, çiçekli başaklar, bunların kombinasyonları ve odunsu gövdesi ayrı ayrı çalışılarak hem su hem de buhar distlasyonu yöntemleri ile laboratuar ve pilot ölçekte elde edilen uçucu yağlar üzerinde GC ve GC/MS çalışmalarının yanı sıra değişik analitik çalışmalar da yapılmıştır. Elde edilen uçucu yağların verimleri %0.3-3.8 arasında değişmektedir. Yapılan GC analizleri sonunda gaz kromatogramlarındaki total pik sayısının %92-96 sına karşılık gelen 84 madde saptanmış ve bunların 46 tanesi tanımlanmıştır. Uçucu yağan ana bileşenleri ise 1.8-sineol, a-pinen ve borneol başta olmak üzere guaiol, kamfen, kafurthır. Anahtar Kelimeler: Dorystoechas hastata, Çalba, Uçucu^yağ, Distilasyon, Gaz Kromatografîsi (GC), Kütle Spektroskopisi (GC/MS).

SUMMARY Dorystoechas hastata Boiss and Heldr. ex Bentham is a monotypic `single genus-single species` endemic plant growing only in the Antalya province of Turkey. The plant is named as `Çalba` and is used for the preparation of an aromatic tea in this region. There is only one report on the essential oil composition of Dorystoechas hastata, in which the results of the gas chromatographic analysis of the flower and leaf oils were given. In this thesis, along with various analytical investigations, GC and GC/MS studies were performed using the steam- and hidro-distilled essential oils obtained from the leaves, flowering spikes and their combinations, i.e. flowering leafy branches, and woody stems of the plant both in the laboratory and pilot scales. Yields of the essential oils derived form D. hastata ranged between 0.3 and 3.8 percent. On the basis of the GC analysis results, 84 compounds were detected corresponding to 96-99 percent of the total number of peaks in the gas chromatogrammes of D. hastata oils and 46 compounds were chemically identified. Main components of the oil samples are 1,8-cineol, a-pinene and borneol as well as guaiol, camphene and camphor. Key Words : Dorystoechas hastata, Çalba, Essential Oil, Distillation, Gas Chromatography (GC), Mass Spectroscopy (GC/MS).