Demokrat Parti`de parti içi muhalefet (1946-1950)

Abstract

Demokrat Parti iç ve dış dinamiklerin bir senkronizasyon halinde Türkiye'de çokpartili hayata geçişi hazırladığı II. Dünya Savaşı sonrası konjonktürde kurulmuş bir siyasalpartidir. CHP içinde ilk defa Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu'nun Meclis'te görüşmelerisırasında ekonomik kaygılarla ortaya çıkan parti içi muhalefet, dörtlü takrirle siyasi birhüviyet kazanmış, Milli Şef İnönü'nün 19 Mayıs nutku ve 1 Kasım meclisi açışkonuşmasındaki teşvik edici ve cesaretlendirici sözlerinden sonra parti dışında örgütlenerekDemokrat Parti'yi kurmuştur.Parti 21 yıl süren tek parti iktidarı karşıtlığı temelinde geniş bir koalisyon olarakteşekkül etti. Bu kadar heterodoks siyasal yapıda parti içi muhalefetin ortaya çıkmasıkaçınılmazdı. Nitekim partinin kuruluşundan yaklaşık altı ay sonra yapılan 1946 genelseçimlerinde uygulanan despotik yöntemler gerekçesiyle parti içinde meclisten çekilmeyisavunan bir grup kuruculara eleştiriler yöneltmeye başladı. İnsan Hakları Derneği'ninkurulmasıyla ve Birinci Büyük Kongre ile parti içi muhalefet iyice belirginleşti.Ocak 1948'e kadar dağınık hareket eden parti içi muhalefet İstanbul İl Başkanı KenanÖner'in istifasıyla Genel İdare Kurulu ve Meclis Grubu'ndaki unsurlarıyla eşgüdüm halindehareket etmeye başlayarak partiyi böldü. Parti Meclis Grubu ve Genel İdare Kurulu ortadanikiye ayrıldı. Meclis'te Müstakil Demokratlar Grubu adıyla yeni bir grup doğdu. Haziran1949'da Demokrat Parti, İkinci Büyük Kongresi'nin partiden ihraçları onaylamasından sonraparti içi muhalefet, Müstakil Demokrat Grubu'nun ve Öz Demokratlar Partisi'nin katılımıyla,Millet Partisi çatısı altında monolitik bir blok olarak örgütlenerek parti dışında muhalefetlerinisürdürdüler.Anahtar Kelimeler: Demokrat Parti, Parti İçi Muhalefet, Kurucular, Demokrasi, Muvazaa

Democratic Party is a political party established in the conjuncture after World War IIwhen a synchronization of the internal and external dynamics prepared the transition to multiparty life in Turkey. For the first time inside the CHP, the party opposition, which emergedwith economic concerns during the negotiations of the Law on Giving Land to Farmers in theassembly, gained political identity with the quadruple proposal and after National ChefInonu's May 19th speech the incentive and encouraging words of him on National assemblyopening speech, organized outside the party and established the Democratic Party.The party formed as a broad coalition on the basis of opposition to 21-year-long oneparty to power. In such a heterodox political structure, the emergence of internal oppositionwas inevitable. As a matter of fact, 'a group within party who advocated withdrawal fromparliament' on the grounds of the despotic methods applied in the 1946 general elections heldabout six months after the establishment of the party, started to criticize founders. With theestablishment of the Human Rights Association and the First Grand Congress, intra-partyopposition became more evident.In-house opposition, which had been scattered until January 1948, started to act incoordination with the members of the General Administrative Council and the parliamentarygroup in the process that started with the resignation of Istanbul Provincial President KenanÖner and divided the party. The party's parliamentary group and the general administrativeboard were divided into two. A new group called 'Independent Democrats Group was born inthe parliament. . The Democratic Party, after the Second Grand Congress approved theexpulsions in June 1949, the internal opposition organized as a monolithic block under theumbrella of the Nation Party, with the participation of the independent democratic group andthe party of self-democrats continued their opposition to the Democratic Party in a newpolitical party.Keywords: Democratic Party, Intra-Party Opposition, Founders, Democracy, Collusion