Türkçe konuşan 7-12 yaş işitme engelli çocuklarda ünlü seslerin süre ve frekans özellikleri ile konuşma anlaşılırlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada Türkçe konuşan 7?12 yaş işitme engelli çocukların ürettikleri ünlüseslerin temel frekans (F0), formant frekanslar (F1, F2) ve süre özelliklerininbelirlenmesi; bu özelliklerin normal işiten yaşıtlarından farklılık gösteripgöstermediğinin saptanması amaçlanmıştır. Ayrıca işitme engelli çocukların ünlüüretim özelliklerinin konuşma anlaşılırlığı ile bir ilişkisi olup olmadığının ortayakonması hedeflenmiştir. Bu amaçla çalışmaya 7?12 yaşları arasında 20 işiten (10kız 10 erkek), 20 işitme engelli (10 kız 10 erkek) çocuk katılmıştır. Ünlü seslerinakustik analizi için fonetik çalışmalarda sıklıkla kullanılan Windows tabanlıPRAAT (Version 4.4.20) akustik analiz programından yararlanılmıştır.Çalışmanın sonucunda, işitme engelli çocuklar ile normal işiten yaşıtlarının tümünlü seslerin üretim süreleri açısından birbirinden anlamlı düzeyde farklılıkgösterdiği bulunmuştur. Bununla birlikte işiten ve işitme engelli katılımcılarda /o/sesinin incelenen tüm özellikler bakımından anlamlı derecede farklılaştığı, /a/sesinin üretiminde süre dışında yalnızca F2, /u/ sesinin üretiminde yalnızca F1, /ü/sesinin üretiminde ise yalnızca F0 açısından anlamlı derecede farklılık olduğusaptanmıştır. /i/, /ı/, /ö/ seslerinde ise iki grup arasında süre dışında hiçbir özellikaçısından anlamlı düzeyde bir farklılık olmadığı gözlenmiştir. İşitme engelliçocukların oluşturduğu grupta, kaynaştırmaya devam eden çocuklar ile işitmeengelliler okuluna devam eden çocuklar arasındaki işitme kaybı farkı ve ünlüüretim özellikleri (F0, F1, F2 ve süre) istatistiksel olarak anlamlı değilken; bu ikigrubun anlaşılırlık puanları istatistiksel olarak anlamlı ölçüde farklılıkgöstermiştir. Bulgular, işitme engelli çocukların konuşma anlaşılırlığını yordayanen önemli değişkenin işitme kaybı derecesi olduğunu; işitme kaybı derecesininünlü üretim süresi ile birlikte anlaşılırlığın %67'sini açıkladığını ortayakoymuştur.Çalışma, işitme engelli çocukların üretim özellikleri bakımından ünlü seslerinçoğunluğunda normal işiten yaşıtlarından farklılaştığını; özellikle ünlü üretimsüresinin konuşma anlaşılırlığı açısından önemli bir değişken olduğunugöstermektedir.Anahtar Kelimeler: işitme engeli, ünlü sesler, formant frekanslar, akustik analiz,konuşma anlaşılırlığı

The aim of this study is to investigate the characteristics of vowels produced byTurkish speaking 7-12 age hearing-impaired children in terms of fundamentalfrequency (F0), formant frequencies (F1 and F2), and duration and whether or notthese characteristics differ from the characteristics of their normal hearingcoevals. The study also aims to display whether there exists a relationshipbetween the characteristics of vowel production and their speech intelligibility inhearing-impaired children. For this purpose, 20 normal hearing (10 boys 10 girls)and 20 hearing-impaired (10 boys 10 girls) children between the ages of 7-12have participated to the study. For the acoustic analysis of vowels, the Windowsbased PRAAT (Version 4.4.20) acoustic analysis software, which is frequentlyused in phonetic studies was utilized.The results suggest that the vowel durations of in hearing-impaired children differsignificantly from their normal-hearing coevals. Nonetheless, the most significantdifference between the participants was observed in /o/ vowel in each and everycharacteristics investigated. Except from duration, production of /a/ vowel showedsignificant difference in F2, production of /u/ vowel showed significant differenceonly in terms of F1, whereas /ü/ vowel only differed in F0. However, except fromduration, no significant differences in the production of /i/, /ı/, /ö/ vowels wereobserved between the two groups . In the group consisted of hearing-impairedchildren, hearing loss difference and characteristics of vowel production (F0, F1,F2 and duration) among the children who were attending at an ordinary schoolwith normal hearing children and a school for hearing-impaired children did notshow statistically significant difference. Yet, the intelligibility points of these twogroups showed statistically significant disparity. According to the findings, thelevel of hearing loss is the most fundamental variable that affects the speechintelligibility in hearing-impaired children. Together with duration of vowelproduction, level of hearing loss accounts for %67 of intelligibility.The study points out that, for the majority of vowels, the hearing-impairedchildren diverge from their normal-hearing coevals. Above all, it shows that theduration of vowel production is a highly important variable affecting speechintelligibility.Key words: hearing impairment, vowels, formant frequencies, acoustic analysis,speech intelligibility.