Türkçe konuşan Down sendromu olan çocukların dilbilgisel özelliklerinin betimlenmesi ve çalışma belleği ile ilişkisinin incelenmesi

Abstract

Down Sendromuna özgü bazı yapısal ve bilişsel yetersizliklere ek olarak, down sendromunda dil ve konuşma problemlerine de rastlanmaktadır. Bu grupta, zihinsel yetersizlik grubundan farklı olarak, ifade edici dil becerileri daha fazla etkilenmiş durumdadır ve birçok dilde birtakım spesifik dilbilgisel problemlere sahip oldukları bulunmuştur. Özellikle söz dizimi ve biçimbilgisi bileşenlerinin etkilenmiş olduğu alanyazında birçok farklı dil için rapor edilmiştir. Ayrıca, son yıllarda yapılan bazı çalışmalarda kısa süreli bellek ve dilsel problemler arasında pozitif bir ilişki olabileceği ortaya koyulmuştur. Mevcut çalışmada, Türkçe konuşan Down Sendromlu çocukların dilbilgisel özelliklerinin(sözdizimi, biçimbilgisi) detaylı bir şekilde incelenerek profillerinin ortaya çıkarılması ve kısa süreli belleğin sözdizimi ve biçimbilgisi üzerindeki etkisi ortaya konması amaçlanmıştır. Çalışmaya 6;7-15;11 olan Trizomi 21 tipi ve hafif zihinsel yetersizliğe sahip 12 Down sendromlu çocuk katılmıştır. Dilbilgisel özelliklerini kapsamlı ve birçok boyutuyla değerlendirmek amacıyla 1) standardize dil gelişim testleri TEDİL (Topbaş & Güven, 2011) ve TODİL (Güven & Topbaş, 2016) uygulanmıştır. 2) Sohbet ve öykülendirme olmak üzere iki farklı bağlamda doğal dil örneği alınmış ve SALT programı ile analiz edilmiş ve norm grubuyla karşılaştırılmıştır. 3) Görsel-işitsel kısa süreli belleği ölçmek için GİSD-B (Karakaş ve Yalın, 1993) ve son olarak 4) Sözel kısa süreli belleği ölçmek amacıyla Türkçe Anlamsız Sözcük Tekrarı Testi (Topbaş & Kaçar, 2014) uygulanmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre, Down sendromlu grup anlama ve ifade etme düzeyinde dilbilgisel olarak mental yaş eşdeğeri olan akranlarından önemli ölçüde geri bulunmuştur. Dilbilgisel anlama düzeyleri, ifade etme düzeylerinden daha iyi durumda ve bu fark anlamlı bulunmuştur. Down sendromlu grubun dilbilgisel özellikleri ve sözel kısa süreli bellek ve görsel işitsel kısa süreli bellek arasındaki ilişkiye bakıldığında ise özellikle dilbilgisel ifade etme ve hem sözel hem de sözel olmayan kısa süreli bellekler arasında pozitif bir ilişki bulunmuştur. Bu bulgular diğer dillerde yapılan çalışmalarla uyumludur. Anahtar Kelimeler: Down sendromu, Türkçe, Kısa süreli bellek, Dilbilgisel problemler

ABSTRACTTHE DESCRIPTION OF RELATIONSHIP BETWEEN GRAMMAR AND WORKING MEMORY IN TURKISH CHILDREN WITH DOWN SYNDROMEMerve Nur SARIYERDepartment of Speech and Language TherapyAnadolu University, Graduate School of Health Sciences Institute, January, 2017Supervisor: Doç. Dr. Bülent TOĞRAMStudies indicate that children with Down Syndrome(DS) widely exhibit language and speech disorder in addition to their cognitive problems and other health issues. Comparing to other intellectual disability groups such as Williams Syndrome and Fragile X Syndrome, in this group expressive language ability is more affected than receptive language. Furthermore, studies conducted for different languages such as English, Italian, Spanish and Greek have reported that these children have specific grammatical problems. On the other hand, recent studies argue that there is a correlation between working memory and language problems in this group. The aim of current study is to reveal detailed grammatical characteristics of Turkish children with DS and to show its relationship with the working memory. 12 DS children between ages 6:7-15;11 with mild cognitive disability and language age matched typically developing children have participated in the study. In order to analyze the grammar, Turkish versions of Test of Early Language Development Third Edition and Test of Language Development Primary Fourth Edition used and a spontaneous language sample is taken. The language sample analyzed using Turkish version of Systematic Analysis of Language Transcripts (SALT) and compared to the language age matched typically developing children. To analyse verbal and nonverbal working memory, Auditory Verbal Digit Span Test- Form B (GISD-B) and Turkish Nonword Repetition Test have been used. According to the results, Down Syndrome group showed significantly lower performance on both morphology and syntax than control group. Comprehension of grammar found better than the production. It's also been found that there is a moderate to high positive correlation between grammatical performance and verbal and nonverbal working memory in children with DS. The results of this study are similar with the previous studies done for other languages but new for Turkish. Keywords: Down Syndrome, grammatical problems, working memory, Turkish