İnsan doğa ilişkisi bağlamında 1960 sonrası sanatta doğaya yönelimler

Abstract

1960 sonrası Arazi Sanatı ve Ekolojik Sanatın çıkış noktası ve temelleri doğa felsefesine dayandırılmıştır. Bu sanatların doğa ile kurmuş olduğu bağların çözümünde, doğada süregelen ilişkilerin tümünü kapsayan doğa felsefesinden yararlanılmış, doğa tanımı ile bağlantılı olan, çevre ve ekoloji tanımları yapılmış, insanın doğada yaratmış olduğu tahribatın etkilerinden bahsedilmiştir. İkinci bölümde, tarihsel süreçte insan ve doğa ilişkilerinin temelleri çevre sosyolojisi çerçevesinde araştırılmış ve incelenmiştir. Bu araştırmada, tarihsel süreçte toplum ve doğa ilişkilerinin arka planında yer alan üç genel toplumdan söz edilmiştir. Bu toplumlar; avcı toplayıcı (ilkel toplumlar), tarım toplumları (uygar toplumlar) ve endüstriyel toplumlar (modern toplumlar) olarak tanımlanmaktadır. Toplumsal hiyerarşinin doğa algısını nasıl şekillendirdiği ve insan merkeziyetçi toplum düzeninin doğayı nasıl araçsallaştırdığı ortaya çıkmıştır. Derin ekoloji felsefesinde yer alan insan merkeziyetçi bakış açısından yola çıkılarak, insanın doğa üzerinde sömürü ve tahribatıyla paralellik olduğu saptanmıştır. Derin ekoloji, insan ve doğa ilişkisine dair çevre krizleri ve ekolojik felaketleri vurgulayan bir yaklaşım sunmuştur. İlksel değerlere dayanan bu tutum, insan merkeziyetçi yaklaşım ve tek tanrılı dinlerin söylemleriyle ekolojik krizlere dayandırılmıştır. Sanatsal uygulamalara esin kaynağı olan ve birçok kültürün temelinde yatan doğa, toplumsal yaşam biçimleriyle birlikte değişime uğramıştır. 1960 sonrası gelişen sanat anlayışı ve formları doğanın ve insanın sömürülmesine karşı tepkisel bir tutumla şekillenmiştir. Sanatçılar, yeryüzünde farkındalık yaratmak, iyileştirmeler yapmak adına bu eylemlerini doğa üzerinde çalışmalar yaparak gerçekleştirmişlerdir. Bu dönemin toplumsal hareketleri, doğanın bir bütün olduğu bir sistem olarak, çevreye duyarlı kültür ve sanat formlarının bir araya gelmesinde etkili olmuştur.Anahtar Sözcükler: Arazi Sanatı, Ekolojik Sanat, Doğa Felsefesi

Points of origin and foundations of Land Art and Ecologic Art after 1960 are based upon philosophy of nature. During the analysis of the bonds these art forms have created with nature, philosophy of nature which contains all of the ongoing relations was used, environment and ecology definitions, which are related to definition of nature, were made, effects of the destruction that is created by the humans were mentioned. In the second part, foundations of the human nature relations were researched and examined within the frame of environmental sociology. In this study, three overall societies were mentioned in historic process, which reside in the background of human nature relations. These societies are defined as hunter-gatherer societies (primitive societies), agricultural societies (civilized societies) and industrial societies (modern societies). How societal hierarchy shaped perception of nature and human centered societal order instrumentalized nature was revealed. Derived from the human centered perspective which appears in deep ecological philosophy, the analogy between humans' exploitation and destruction of nature was confirmed. Deep ecology has offered an approach which stresses environmental crises and ecological disasters regarding human nature relations. Being based upon primitive values, this approach was based on ecological crises due to discourses of human centered approaches and monotheistic religions. Providing inspiration to artistic practices and being in the foundation of many cultures, nature has undergone change alongside forms of societal life. Developed sense and forms of art after 1960 were shaped with a reactional manner against the exploitation of nature and humans. In order to raise awareness and make improvements, artists has conducted their practices based on nature. Societal movements of this period, as a system where nature is whole, have influenced gathering environmentally-conscious culture and art forms together.Key Words: Land Art, Ecological Art, Philosophy of Nature