The Transfer of telegraphy tecnology to the Ottoman Empire in the XIX. th century

Abstract

ÖZET 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğuna Telgraf Teknolojisinin Transferi yazan Bahri Ata Bu çalışmanın amacı telgraf teknolojisinin Osmanlı imparatorluğuna nasıl transfer edildiğini, kısa zamanda telgraf ağının Osmanlı topraklarına nasıl yayıldığını araştırmaktır. Batılı ülkeler ile karşılaştırıldığında, Osmanlı İmparatorluğuna telgraf iletişiminin girişi yaklaşık olarak on yıl gecikmiştir. Bununla birlikte, Osmanlılar, iletişimin bu önemli aracının önemini çabuk kavramışlardır. İlk hatlar, Kırım Savaşı boyunca İngiliz ve Fransızlarca askeri amaçlı olarak çekilmiştir. Fransız Orman Memuru Bay A. de la Rue ve Osmanlı tebasından Bay E. Blacque'a savaş sırasında sivil hatları çekme imtiyazı verilmiştir. Edirne-Şumnu hatının tamamlanmasından sonra Osmanlı hükümeti bunların kontratlarını iptal etmiş, bir telgraf komisyonu oluşturulmuş, daha sonra da telgraf müdürlüğü kurularak bu işi kendisi üstlenmiştir. Osmanlı hükümeti ve halkının telgraf hat çekilmesindeki yardımlaşması, Bursa hariç, Osmanlı devletinin batı yakası için özellikle söylenebilir. Bab-i Ali. deki tercüme odası memurlarının Osmanlı telgraf idaresinin kurulmasında önemli bir yeri vardır. Telgraf idaresinin ilk müdürü, Mehmet Efendi, viiiTürkçe Mors kodlarının mucidi ve ilk telgraf muhabere memurların eğiticisi Mustafa efendi ve de ilk tükçe Muhaberat memuru Feyzi Efendi ve diğerleri Tercüme odasından gelmektedir. öv 1856'dan sonra, Fransız ve İngiliz memurların.yavaş yavaş memleketlerine dönüşü ile boşalan kadrolara Türk memurlar yerleştirilmeye başlandı. Kelimenin gerçek anlamıyla Osmanlı tel egraf idaresinin Osmanlılaştınlması 1871 'de gerçekleşti. Telgrafın mekanik aksamı Ortaçağ saat yapımına kadar inmektedir. Osmanlı İmparatorluğunda da saat yapımcısı Osmanlı tebasından telegraf tamircisi olarak yararlanıldı. Bunlardan birisi olan Bay Mikail ilk yerli telgraf makinasını icat etti. Yeterince ilginçtir ki, otomatik telegrafi bulan Alexander Bain de İskoç asıllı bir saatçidir. Uluslararası ve bire bir antlaşmalarla komşu ülkeler ile telgraf hatlarının bağlantısını temin eden, Osmanlı hükümeti özellikle 1864 antlaşması ile Avrupa- Hindistan telgraf hattında çabuk muhabereyi sağlamak için garanti vermektedir. Osmanlı yöneticileri, Avrupadaki özel telgraf şirketleri gibi, rakiplerinden ayn bir sistem oluşturma veya ekonomik sebeplerden dolayı, Morse makinasından daha ileri düzeyde olan Hughes makinasının önemini kavramıştır. Sultan Abdülhamit'in tahta çıkmasına kadar, imparatorluğun başkenti telegraf iletişimi ağı ile bağlandı. Bütün imparatorluğu kaplayan geniş bir telgraf ağı vardı. IX

ABSTRACT The Transfer of Telegraph Technology to the Ottoman Empire in the XTXth Century by Bahri ATA The purpose of this study is to investigate how the telegraph technology was transferred to the Ottoman Empire. The internal and external forces that lie behind the transfer of telegraphic technology are examines. Compared to the European countries, the introduction of the telegraphic communication to the Ottoman Empire was realized approximately ten years later. However, the Ottomans were quick to realize the importance of this new device of communication. The first lines were laid by the British and French during the Crimean War. At that time, some concessions were made to two enterprising persons, the Frenchman A. De la Rue and the Ottoman citizen Mr. Blacque for the establishment of the first public lines. Later on, after the completion of Edirne-Şumnu line, the government terminated their contract and began to fulfill the establishment of telegraphic lines. The junior clerks of the Office of Translations at the Sublime Porte had a distinguished place in the establishment of the Ottoman Telegraph Administration. Mehmet Efendi, the first director of Telegraphs and Mustafa Efendi, the inventor of the Turkish Morse code and the trainer of the first group of Turkish telegraphoperators and also Feyzi Bey, the first Turkish communications officer and the others all came from the Office of Translations at the Sublime Porte. After 1856, in the course of time, with the return of the French officials back to their countries, the Turkish apprentices were settled in their places. In fact, the ottomanisation of the administration of telegraphs occured in 1871, when most of the foreign officials had already returned to their homelands. It seems that the manufacturing mechanical framework of telegraph goes back to the clock making period in the Medieval Age. Even, in the Ottoman government, the clockmakers among the Ottoman citizens were employed as telegraph mechanics. One of them, Mr. Mikail, an Ottoman citizen and clock maker, dealing with repairing the telegraph instrument in the telegraph office of Varna, invented a sort of native telegraph instrument. Interestingly enough, Alexander Bainr who designed the automatic telegraph, was also a Scottish clockmaker. The cooperation of the people with the Ottoman government to establish the telegraphic line can be attributed especially to the Rumelian part of the Ottoman Empire, except the inhabitants of Bursa. With the treaty of 1 864, The Ottoman government pledged a guarantee to the English to provide a quick-telegraphic communication between Europe and India by the route of Üsküdar via Baghdad and Basra VILike the private telegraph companies in the European continent, that adopted new technology either to set up their own systems apart from rivals or for economical reasons, the Ottoman administrators grasped the importance of adopting the newly- designed telegraph technologies, namely the Hughes instrument. By the accession of Abdulhamid, a greater part of the Empire was linked to the capital by a network of telegraphic communications. There was a vast expanse of network of telegraphic communications covering the whole of the Empire. VH