Properties of verbal idioms in Turkish

Abstract

Bu çalışmada, yapısal kalıplaşma kavramı Türkçe'de eylemsel deyimler açısından Üretici Dilbilgisi kuramı çerçevesinde incelenmektedir. Çalışmanın veri tabanını TDK 1988 Türkçe Sözlük' 'ten toplanarak rastgele seçilen 725 eylemsel deyim oluşturmaktadır. Bu eylemsel deyimler en az bir Ad öbeği içermekte ve çeşitli zaman ve durum ekleriyle yer alabilmektedir. Deyimin içerdiği Ad Öbeği sayışma, Ad Öbeği üzerinde yer alan durum ekinin niteliğine ve A-yapısına dayanarak, Türkçe'deki eylemsel deyimler on bir sınıfa ayrılarak bu sınıflandırma yoluyla verilerin sözdizimsel davranışının tahmin edilip edilemeyeceği araştırılmaktadır. Veri tabanının ayrıntılı incelemesi sonucu, deyimsel Ad Öbekleri üzerinde yer alan durum eklerinin veya soyut durumun sözdizimsel özelliklerin kabul edilebilirliği üzerinde önemli ölçüde etkili olduğu görülmüştür. Bunun yanısıra, deyimsel Ad Öbeğinin başla olan dilbilgisel ilişkisi; bir başka deyişle, özne olup olmamasının da önem taşıdığı gözlenmiştir. Sonuç olarak, bu çalışmada, Türkçe'de eylemsel deyimlerde yapısal kalıplaşma zorunlu tümleçlerin sayısı, kalıplaşmış durum ekleri ve deyimde yer alan sözcüksel birimlerin başkalarıyla değiştirildiklerinde dahi korunan yapısı cinsinden tanımlanmakta ve Türkçe'deki eylemsel deyimlerin daha önceden belirlenmiş yapısal özelliklere sahip bir `çerçeve`den oluştuğu iddia edilmektedir.

This study investigates the notion syntactic frozenness with respect to Turkish idioms headed by verbs within the framework of generative grammar. The data consist of randomly chosen 725 idioms gathered from the TDK 1988 Türkçe Sözlük. These verbal idioms contain at least one NP constituent and are freely marked with various tense and aspect markers. Based on the number of non-head NPs in an idiom, the nature of the case marker that appears on the non-heads and their argument structures, verbal idioms in Turkish are categorized into eleven subcategories and it is examined whether this categorization is predictive of the syntactic behavior of the data. The syntactic properties considered are argument structure, passivization, relativization, wh-question formation, clefting/pseudo-clefting, pronominalization, and scrambling. A thorough analysis of the morphological, syntactic, and semantic properties of the data reveals that the presence vs. absence of phonologically overt case markers on idiomatic NPs plays a major role in the acceptability of syntactic operations. Moreover, it is observed that the grammatical relation of the idiomatic non-head to the head, i.e. the subject vs non-subject distinction is also of consequence. Syntactic frozenness in Turkish verbal idioms is thus defined in terms of the number of obligatory constituents, frozen inflectional endings and the syntactic structure which must be preserved even when the lexical items have been substituted for by other items, and it is claimed that a verbal idiom in Turkish consists of a certain `frame` with pre-specified structural features. IV