Bâlî Çelebi ve Divanı (2b-35a)

Abstract

ÖZET Bâlî Çelebi ve Divanı (2b-35a) Betül Sinan Bu çalışmanın amacı, hakkında kaynaklarda fazla bilgi bulunmayan Bâlî Çelebi ile divanını edebiyat dünyasına tanıtmaktır. Bunun için şairin hayatı mümkün olduğunca aydınlatılmaya çalışılmış ve elde bulunan tek eseri olan divanı tespit edilerek şekil, muhteva ve üslûp özellikleri açısından incelenmiştir. Araştırma temel olarak inceleme ve divanın metni olmak üzere iki ana bölüme ayrılabilir. İnceleme kısmında ilk olarak Bâlî ismindeki diğer şairler, özellikle Edirneli Bâlî Çelebi ile karıştırıldığı gözlemlenen Rumelili Bâlî üzerinde durulmuş, daha sonra tezin konusunu teşkil eden Edirneli Bâlî Çelebi 'nin hayatı, edebî kişiliği, sanat anlayışı ve eserleri incelenmiştir. 'Etkiler' başlığı altında ise Bâlî' nin nazireleri ve nazire söylediği şairlerin şiirleri irdelenmiştir. Tüm bu incelemeler sonucunda Bâlî'nin 16. yüzyılda I. Selim ve III. Murad devirleri arasında yaşadığı, bir süre dönemin şeyhülislâmlarından Kemal Paşa-zâde'nin kethüdalığmı yaptığı, bir tarikat şeyhinin yamnda otuz beş yıl hizmet ettikten sonra aynı şeyhin isteği üzerine şiir yazmaya başladığı ve Edirne Darülhadisi mütevellisi iken divanını tertiplediği anlaşılmaktadır. Şair, divanının mensur dibacesinde divanından başka dört eseri daha olduğunu söylese de bunlar bugün elimizde mevcut değildir. vııİnceleme kısmının ikinci bölümünde Bâlî Çelebi Divanı nazım şekilleri, vezin, kafiye ve redif gibi şekilsel özellikleri; içerdiği dinî, tarihî, mitolojik ve sosyal hayata dair unsurlar, bir başka deyişle muhteva özellikleri ve son olarak da dil ve anlatım hususiyetleri ile atasözleri, deyimler ve edebî sanatların kullanılışları üzerinde yoğunlaşan üslûp özellikleri açısından incelenmiş ve Divan'dan, tüm bu unsurların kullanılışlarını örnekleyen beyitler sunulmuştur. Sonuç kısmında, yapılan incelemeler sonunda elde edilen bilgiler sıralanmış ve bir değerlendirme yapılmıştır. Nüsha tavsifi ve metnin tespitinde izlenen yolun anlatıldığı bölümlerden sonra divanın metni sunulmuştur. Çalışmanın sonuna inceleme kısmı indeksi ile Bâlî 'Çelebi Divanı 'nda geçen özel isimler ile atasözleri ve deyimlerin indeksi eklenmiştir. vııı

ABSTRACT Bâlî Çelebi and his Divan (2b-35a) by Betül Sinan The aim of this work is to bring into light Bâlî Çelebi, about whom the information is very limited in resources, and his Divan. To achieve this goal, the life of the poet is tried to be enlightened as much as possible, and the text of the Divan, his only work for the time being, is established and analyzed in frames of its form, content and style. This research can be divided into two main sections: analysis and text of the Divan. In the analysis part, firstly other poets, especially Rumelili Bâlî who, in some resources is confused with Edirneli Bâlî Çelebi, are presented. Afterwards the life, literary personality, literary view and works of Edirneli Bâlî Çelebi who constitutes the main theme of this thesis, are examined. Under the heading of 'Etkiler' (Influences), Bâlî' s nazires and the poems of the poets for whom he wrote nazires are analyzed. As a result of this former part of the analysis part, it is found out that Bâlî Çelebi lived in the 16th century, during the era of Selim the first and Murad the third. He worked as a kethüda for Kemal Paşa-zâde, one of the Sheik ul-Islams of the era. After serving for a sheik of a tariqa for thirty five years he started writing poetry on the request of this sheik, and he wrote his Divan when he was mütevelli of EdirneDarülhadisi. Although on the prose dibace oî the Divan the poet mentioned that he had four works except his Divan, none of them exists today. In the latter part of the analysis, The Divan of Bâlî Çelebi is examined in terms of the characteristics of its form, such as versification, meter, rhyme, and redif. Moreover, the religious, historical, mythological and social elements of the Divan, in other words its content, is examined. Lastly, in the section of stile, the characteristics of its language, proverbs, idioms and its various figures of speech are studied. Furthermore, sample verses for each of these elements are given. In the conclusion part, information provided from these analyses are evaluated. After describing the copies and the methods for establishing of the text, the text of Bâli Çelebi' s Divan is given. At the end of this work, an index for analysis part as well as the index for proper nouns, proverbs and phrases of The Divan of Bâlî Çelebi are appended. VI