Anadolu Selçuklu Devleti`nde kent kültürü: Erzurum örneği

Abstract

Türkistan ve İran coğrafyasında ortaya çıkan Türk kent kültür anlayışı, Anadolu fetihhareketleriyle beraber, özellikle günümüz Doğu Anadolu Bölgesinde İslami olmayan bir kültüranlayışı içerisinde, yerel geleneklerinde fazlasıyla etkisinde kalarak yeni bir görünüm eldeetmiştir. Bu yeni kent kültürünü görebildiğimiz en önemli Türk yerleşimlerinden birisi deErzurum'dur.Erzurum, dönemi itibari ile Bizans İmparatorluğu için önemli bir kent konumundadır.Bundan dolayı Bizans, Erzurum'u kültürel, mimari, siyasi ve ekonomik olarak sürekligeliştirmiştir. Erzurum kentleşmesini oluşturan sosyo-kültürel yapı; kent mimarisine, kentplanlamasına, dini unsurların kent yaşamına katılımına ve kentteki ekonomik ilişkilerindüzenlenmesine etki etmiştir. Türklerin Anadolu'ya girişi ve Erzurum'un Türk kenti halinegelmesi kentteki yapıların değişmesine ve dönüşmesine neden olmuştur. Erzurum'un coğrafiolarak önemli bir konumda yer alması Türklerin Anadolu'yu fethinden sonra da kentingelişimine önem vermesini gerekli kılmıştır.Anadolu Selçuklu Devleti döneminde, kurulan ve günümüze ulaşan kentlerin, sosyokültürel yapısı ve mimarisi incelendiğinde, Türkistan'da ortaya çıkan Türk sanat anlayışınınAnadolu coğrafyasında şekle büründüğü ifade edilebilir. Erzurum kentinde bulunan eserlerinise Türklerin Türkistan'dan getirdikleri kültürel mirasın göç yolları üzerinde bulunan İranmedeniyetiyle harmanlanmasından sonra Anadolu'da bulunan medeniyet ile birleştirmeleriyleortaya çıktığı söylenebilir. Buna ek olarak, Türk kültür, medeniyet ve mimarisi çeşitlicoğrafyalardan öğrenilenler sayesinde benzersiz bir konuma erişmiş, bunun yanında ana çıkışnoktası olan Türk kimliğini de her daim ön planda tutmuştur.Anahtar Kelimeler: Kent, Kent Kültürü, Anadolu Türk Kenti, Erzurum

Turkish urban culture has shown up in Turkistan and Iranian region, which may bethought in modern Eastern Anatolian region, was influenced by Anatolian conquests anddeveloped in a non-Islamic culture manner; and also was affected a lot by local customs andhas acquired its new appearance. Erzurum is one of the most important Turkish settlements'that we can observe this newly emerging urban culture.At that period of time, Erzurum was an important city for the Byzantine Empire.Because of that, Byzantine Empire has continually enhanced Erzurum culturally,architecturally, politically and economically. The socio-cultural structure which createdErzurum urbanization effected urban architecture, urban planning, contribution of religiouselements to urban life and the economic relations held in the city. Entry of the Turks to Anatolia,thus Erzurum's transformation to a Turkish city led to the alteration of the urban constructs.Erzurum's critical location in geography, caused Turks to gave great importance to thedevelopment of the city.If we examine the socio-cultural structure and the architecture of the cities which arefounded in the Anatolian Seljuq Empire period, it can be said that the Turkish art has been takenform in the Anatolian region. Concerning the artifacts that are located in Erzurum; these werearisen after the Turks had brought the cultural heritage from Turkistan and blended this heritagewith the Iranian civilisation partaken on the migratory routes and then combined these with theAnatolian civilisation. In addition to that Turkish culture, civilisation and architecture hasreached to a unique position by courtesy of the learnings from various geographies; besides ithas always been protecting its starting point, its Turkish identity.Keywords: Urban, Urban Culture, Anatolian Turkish State, Erzurum