İnsan olmayanın edebi temsili: Yere düşen dualar ve yeryüzü halleri`ne ekoeleştirel bir yaklaşım

Abstract

Ekolojik kriz alarmlarının çaldığı günümüzde, farklı disiplinler bu felakete karşı mücadele etmek üzere çeşitli şekillerde harekete geçerken, edebiyat bir disiplin olarak bu mücadelenin neresinde durmaktadır? `Ekolojik olarak duyarlı` bir edebi metinden söz edilebilir mi? Böyle bir metnin ideal özellikleri nasıl olmalıdır? Bu tezde, Sema Kaygusuz'un Yere Düşen Dualar ve Birhan Keskin'in Yeryüzü Halleri metinlerindeki birtakım benzerlik ve farklılıklardan yola çıkarak, edebi bir metnin ekolojik duyarlılığının hangi özelliklerine göre yorumlanması gerektiğine ilişkin bir tartışma yürütüyorum. Bu metinlerde hâkim olan estetik alanın, tüm varlıkların bedenli ve sonlu olmaları itibariyle ortaklaştığını duyumsatmak üzere, söz merkezci bir dil anlayışından uzaklaşıp, bedensel duyumsamaları ve duygulanımları öne çıkaran bir dil anlayışıyla örüldüğünü gösteriyorum. Böyle bir dil anlayışıyla bu metinlerin, hümanizmin insan merkezci etiğini aşıp, posthümanist bir etik anlayışıyla hareket ettiklerini öne sürüyorum. Bununla birlikte, bu metinlerin insan olmayan varlıkları farklı şekillerde temsil ettikleri örneklere odaklanarak, posthümanist etiğin ve ekolojik duyarlılığın nasıl farklı çehrelerinin olabileceğini tartışmaya açıyorum.Henüz Türk Dili ve Edebiyatı bölümlerinde bu alanda pek fazla çalışma olmadığından, bu tez vasıtasıyla bir yandan Ekoleleştiri ve Hayvan Çalışmaları'ndaki temel tartışmaları tarayıp alana dair fikir vermeyi amaçlarken, diğer yandan da incelediğim metinlerin kendilerine özgü etik ve estetik tavırlarının, alandaki çalışmalara ne gibi katkılar sunabileceğini araştırıyorum.

In the days of alarming ecological crisis, where does literature stand in the struggle while the other disciplines take actions in various ways? Can we talk about a literary text which is `ecologically sensitive`? What kind of features should such a text have ideally? In this thesis, focusing on the similarities and differences between Yere Düşen Dualar by Sema Kaygusuz and Yeryüzü Halleri by Birhan Keskin, I discuss over the characteristics through which we can evaluate the ecological sensitivity of a literary text. I show that the aesthetic spaces of these texts are built with a language which focuses on bodily sensations and affects by moving away from the logocentric point of view, with the purpose of making the reader feel that all beings are fellow creatures by having bodies and finitude. With such an approach toward language, I claim that these texts go beyond humanism's anthropocentric perspective and represent ethics of posthumanism. However, I also focus on some examples from the texts where the non-human is represented in different ways, and thus I come up for discussion of how ecological sensitivity and ethics of posthumanism can have various faces. Since there are not many studies related to this area in the departments of Turkish Literature, I aim to give an idea about certain topics within the area to the ones who have interest in it. I also hope to contribute to Ecocriticism and Animal Studies by pointing out the peculiar ethical and aesthetic aspects of these texts.