Âdile Sultan ve Tevhîde Hanım divanlarında üslup

Abstract

Bu tezin amacı on dokuzuncu yüzyılda yaşamış olan Âdile Sultan ve Tevhîde Hanım'ın divanlarını karşılaştırmaktır. Aynı yüzyılda yaşamış kadın şair olmalarının yanı sıra divan meydana getirecek kadar şiir yazmaları ve tarikata bağlı olmaları dolayısıyla şiirlerini tasavvufi tarzda yazmış olmaları; onların tek bir çalışmaya dâhil edilmesine imkân sağlamıştır. Birçok ortak özelliğe sahip olmalarına rağmen yaşadıkları sosyal çevre farklılık gösterir. Âdile Sultan; II. Mahmut'un kızıdır ve imparatorluğun merkezinde, Osmanlı sarayında, yaşamıştır. Sıradan bir aileden gelen Tevhîde Hanım ise Limoncuzâde Fehim Efendi'nin kızıdır ve taşrada, Manisa'da, yaşamıştır. Divanları yüksek estetik ve edebî değere sahip olmasa da Âdile Sultan ve Tevhîde Hanım'ın erkek egemen kültür tarafından oluşturulmuş edebiyat geleneğinde var olma mücadeleleri ve bu kültür tarafından oluşturulan söylemin dışına çıkmaları önemli sayıldığından bu çalışmaya konu olarak seçilmişlerdir. Ayrıca farklı kültür çevrelerinde yaşamalarının etkisiyle dönemlerinin farklı özelliklerini şiirlerine yansıtmışlardır. Farklı kültür çevrelerinin etkisi de bu tezin zenginleşmesine katkı sağlamıştır. Bu tezde Âdile Sultan ve Tevhîde Hanım'ın şiirlerindeki üslubun; edebî gelenek tarafından kuralları belirlenmiş üsluptan farklılıkları ele alınmıştır.

The subject of this thesis is to compare two female divan poets who are Âdile Sultan and Tevhîde Hanım lived in the nineteenth century. In addition to being female poets lived in the same century, being able to write enough poems to form a divan and writing poems in sufist style because of being member of a religious order are the common points that make it possible to compare them in a thesis. Even though they had a lot in common, they lived in different social environments. Âdile Sultan, who was the daughter of Sultan Mahmut II, lived in the center of the Empire, the Ottoman Palace. On the other hand, Tevhîde Hanım who came from an ordinary family, the daughter of Limoncuzâde Fehim Efendi, lived in Manisa Province. Although their divans do not possess the high aesthetic and literary values, they have been chosen for this thesis due to their battle of survival in a male-dominant culture and crossing the lines of this cultural discourse. Also they reflect the different aspects of their time as a result of coming from different social environments, which makes the thesis become enriched. In this thesis the differences of style of the poems of Âdile Sultan and Tevhîde Hanım from the style of the literary tradition are brought up.