İstanbul Üniversitesi Kütüphanesindeki 16. yüzyıl divan tezhibleri

Abstract

Dinî eserlerin dışında da uygulanmış olan tezhib, 16. yüzyılda Osmanlı imparatorluğu 'nda zirvesine ulaşır. En güzel tezhib örneklerini dîvân tezhiblerinde görebiliriz.. Araştırmamızda, dîvân şâirlerinin yazdıkları şiirlerini belli bir düzene göre sınıflandırarak meydana getirdikleri dîvânlar ve 16. yy. Osmanlı-Iran şâirleri ile dîvânı teşkil eden manzumelerin vasıfları kaside, tarihler, musammatlar. gazeller ve kıt'alar şeklinde incelenmiştir. Ayrıca Osmanlı-Iran dîvân tezhibleri motif, cetvel, form, kompozisyon, sayfa düzeni, renk kenar suları ve tif bakımından da incelenmiştir. Kullanılan motifler ve renkler bu yüzyılda mükemmel bir uyumu ortaya çıkarırlar. Dîvânlarda tezhib değişik sayfa düzenlerine göre yapılmıştır. Bazı dîvânlarda tezhib ile birlikte halkâri tarz da uygulanmıştır. Osmanlı tezhibi ile Iran tezhibinin mukayeseleri yapılarak iki tezhib arasında bazı ortak noktalar olduğu da ortaya konmuştur. Ancak her iki kültür arasında ortak noktalar bulunmasına ragmen, estetik anlayışta farklar olduğu da tesbit edilmiştir. 16. yy. da Iran sanatkârlarının Osmanlı- Türk sanatkârları ile temasları ve tesirleri olmasına karşılık Osmanlı-Türk üslûbunum bozamadıkları da bir hakikattir. Bu dönemde altın ile birlikte lâcivert renk vazgeçilmez bir renktir. Lâcivert rengin her tonu kullanılmıştır. 16. yy. tezhib sanatı gerek renk dengesi, gerek işçilik, gerekse desen açısından mükemmeldir diyebiliriz.