Hafif mental retarde bireylerin sanatsal uygulamalarındaki elemanların araştırılması ve çözümlenmesi

Abstract

Çeşitli sebeplerle eğitim yeterlilikleri ve bireysel özellikleri açısından akranlarından beklenen düzeyden anlamlı farklılıklar gösteren bireyler özel gereksinimli bireylerdir. Özel gereksinimi olan bireyler terimi öğrenmede zorluk çeken bireyleri kapsadığı gibi üstün performans gösterenleri de kapsar. Özel eğitim ise, bu bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile onların özür ve özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülen eğitim'dir. Özel gereksinimli bireyler için ilk eğitim kurumu 1831 yılında Fransa da açılan Bıcetre ve Salpetriere okullarıdır. Ülkemizde ise 1889 yılında İstanbul Ticaret Mektebi bünyesinde işitme engelli okulun açılması ile başlanmıştır. ICD-10 (International Statistical Classification of Diseases and Related Problems) zihinsel engelliği; gelişim sürecinde ortaya çıkan, zihnin yetersiz gelişmesi hali, bilişsel ve dille ilgili yeteneklerdeki bozukluklar, Amerikan Psikoloji Birliği; genel zihinsel işlevlerde fark edilebilir derecede sınırlılık, zihinsel işlevlerdeki sınırlılıkla beraber uyumsal işlevlerde sınırlılık, 22 yaşından önce zihinsel ve uyumsal sınırlılıkların ortaya çıkması, Dünya Sağlık Örgütü (WHO);zihinsel işlevlerde gerilik, uyumsal davranışlarda yetersizlik, durumun gelişim süreci içerisinde görülmesi, AAIDD (Amerikan Zihin ve Gelişimsel Yetersizlikler Birliği); gelişim sürecinde ortaya çıkan genel zihin fonksiyonları önemli derecede normal altı ve uyum davranışlarında yetersizlik göstermesi, Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) tarafından yayınlanan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı olan DSM-V'te ise zihinsel engellilik, anlıksal (entelektüel) yetersizlik olarak geçmektedir. Zihinsel açıdan özel gereksinimliliğe yol açan nedenler ikiye ayrılır. Bunlar, genetik nedenler ve çevresel nedenlerdir. Çevresel nedenler de kendi içinde üçe ayrılır. Doğum öncesi nedenler, doğum sırası nedenler ve doğum sonrası nedenlerdir. Zihinsel açıdan özel gereksinimli bireyler, Amerikan Psikiyatri Birliği'nce DSM IV tanı ölçüleri el kitabı'nda hafif zihinsel engel (zeka bölümü 50-55 ile 70 arası), orta derecede zihinsel engel (35-40 ile 50-55 arası), ağır zihinsel engel (20-25 ile 35-40 arası), ileri derecede zihinsel engel (20-25'in altında) olarak dörde ayrılır. Özel gereksinimli bireyler ağırlık derecelerine göre ise iki farklı şekilde sınıflandırılmaktadır. Bunlardan birincisi psikolojik sınıflandırma yaklaşımı, ikincisi eğitsel sınıflandırma yaklaşımıdır. Bireyin gelişiminde sanatsal üretimin ilk evresi, çizgilerle başlar. Çocuğun ruhsal, bedensel, zihinsel ve toplumsal alanlardaki gelişimi çizgisel gelişimine de yansır. Sanatsal faaliyetler, özel gereksinimli bireylerin sosyal ve zihinsel gelişimini olumlu yönde desteklediği gibi bireyin kendi yeterliliğini fark edebilmesinde, daha olumlu benlik kavramı geliştirmesinde, el-göz koordinasyonunu ve motor becerilerini geliştirmede etkin bir çalışmadır. Özel gereksinimli bireylerin gelişim özellikleri dikkate alındığında sanatsal gelişim evreleri, bulundukları yaşlardaki durumlarına göre karalama dönemi (2-4 yaş), şema öncesi dönem (4-7 yaş), şematik dönem (7-9 yaş), gerçeklik dönemi (9-12 yaş) ve mantık dönemi (12-14 yaş) olmak üzere beşe ayrılır. Tezimde, çalışmaya konu olan hafif mental retarde bireylerin resim uygulamalarında tespit edilen görsel sanat elemanları ve özellikleri bireylerin özel durumlarına göre analiz edilerek; iç dünyalarındaki duygular anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu çalışma ile özel eğitim gören hafif mental retarde bireylerin iç dünyalarının keşfinden faydalanarak, sanatsal eylemlerinden elde edilen bu bilgilerin onların eğitim sürecinde etkin bir şekilde kullanılması amaçlamaktadır. Hafif mental retarde bireylerin uygulama çalışmalarındaki görsel tasarım elemanlarının (çizgi, şekil, nokta, leke, fon rengi, renk) ve yaş, cinsiyet, sınıf, şube ve IQ puanlarına göre grafiksel yüzde dağılımları yer almaktadır. Uygulamaya katılan bu bireylerin bilgi, tecrübe, davranış, cinsiyet, yetenek, yaş gibi belirleyici bireysel farklılıkları ile bölgesel farklılıkları göz önünde tutularak, bulgular değerlendirilmiştir. Tezimde araştırma modeli olarak nitel ve nicel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Nitel araştırma yönteminde; betimsel analiz ve doküman analizi, nicel araştırma yönteminde ise anket kullanılmıştır. Anahtar Kelimeler: hafif mental, zihinsel, özel gereksinimli, çizgisel evre, tasarım elemanları, renk

Individuals who show differences from their peers in terms of educational sufficiency and individual features are the ones with special need. The term, special needed individuals involve the ones who have difficulty of learning as well as the ones who show high performance. Special training, on the other hand, is a sustainable training program given by trainers trained specifically for this field with appropriate materials designed for this purpose in the environments appropriate with the special needs of the learners. The first schools for mentally retarded people are Bicetre and Salpitre which were founded in France in 1831. In our country, it started with the opening of İstanbul Commerce School for hearing impaired people in 1889. ICD-10 (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems); defines mental disability as cognitive and language impairments, insufficient development of mental abilities which occur during the developmental stage, APA (American Psychological Association), as perceptible limitations of general cognitive abilities coming with limitations of social adaptation problems (cognitive and social adaptation problems) which occur before the age of 22, WHO (World Health Organization) defines mental disability as delays in mental functioning, deficiencies in adaptive behaviors which can be observed during the developmental process. AAIDD (American Association on Intellectual and Developmental Disabilities) defines mental disability as the sign of extremely below avarage cognitive functioning occuring during developmental stages and deficiencies in adaptation behaviours, DSM-V which is the handbook of Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders-fifth edition published by American Psychological Association (APA), mental disability is defined as intellectual deficiency. Individuals with mentally special needs are divided into four in the book of Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders DSM-IV by American Psychological Association; mild mental disability (IQ between 50-55 and 70), moderate mental disability (IQ between 35-40 and 50-55), severe mental disability (IQ between 20-25 and 35-40), extremly severe mental disability (IQ under 20-25). Individuals with speacial needs are classified into two different categories according to their severity. The first is psychological classification approach, and the second one is the educational classification approach. The first phase of the individual development of artistic production starts with drawing lines. Children's psychological, physical, mental and social development is also reflected in his/her drawing. Apart from supporting the development of the special needed individulas in social and mental development, artistic abilities are also effective in person's realization of her own abilities, developing a positive concept of ego and developing eye-hand coordination and motor skills. When the developmental characteristics of individuals with special needs are taken into account artistic development stages are divided into five categories according to person's situation at that age; scratching period (2-4 years), preschema period (4-7 years), schematic period (7-9 years), reality period (9-12 years), and logic period (12-14 years). In this study, art applications of mild mentally retarded individuals' determined visual art elements and feauters of their drawings were analyzed in order to understand their inner world of feelings. With this study, it is aimed to discover the inner world of these mild mentally retarded individuals and use this information obtained from their artistic actions to support their education process. Mild mentally retarded indiviuals' visual design elements in practice applications are represented in percentages according to color, IQ level, gender, class, branch and age. The determining personal differences of the individuals such as knowledge, experience, behavior, gender, ability and age and also regional differences of the people who have participated in the study have been taken into consideration and results have been analyzed accordingly. In this study, qualitative-quantitative research design methods have been used. Qualitative data has been analyzed using descriptive analysis and document analysis, quantitative data has been collected via questionnaires and results have been analyzed. Keywords: Mild Mental, Mental, Special Needed, Linear Phase, Design Elements, Color.