İran heykeline genel bir bakış ve soyutlama eğilimleri

Abstract

Tarih boyunca İran sanatında heykel insanların gündelik hayatlarındakullandıkları ev eşyaları, aletler ve mimaride dekoratif yan elaman olarak hemen herdönemde varlık bulmuştur. Bununla birlikte İran'ın farklı bölgelerinde görülen kayakabartmaları üzerinde kralların hayatları, savaşları, kazançlarını anlatan tasvirler görülür.Tasarımlarda çoğu zaman insanların inanç ve kültürünü gösteren simgesel ve mukaddesimgeler yer alırken, söz konusu formlar bugün de İran heykel sanatçılarına ilhamkaynağı olmaktadır. İslam dininin başlangıcıyla beraber gelen yasaklardan dolayı,heykel hiçbir zaman realist figüratif biçimlemelerle uygulanamamış, deformasyon vesoyutlama yapılarak uygulanmıştır. İlerleyen dönemlere bakıldığında; Şah Reza Pahlavidöneminde İran-Avrupa kültürel ilişkilerinin gelişmesi sayesinde Avrupa sanatınınetkileri İran sanatında da görülmeye başlanmıştır. Bu dönemde heykel artık özgür birhareket alanına sahip olmuş, teknik açıdan ele alındığında da daha modern ilerlemelergözlenmeye başlanmıştır. İran'a özgü olan `Saqqa-Khane` akımındayer alansanatçıların, kültürel ve tarihi simgelerinin ve halk sanatının görsel öğelerini kullanarak,modern sanat ve geleneksel sanatlar arasındabağ kurdukları da gözlenmektedir. İslamDevrimi‟yle beraber başlayan İran-Irak savaşı, sanatta özellikle de heykel disiplinindeon yıllık bir duraksamaya neden olmuştur. Bu süreçte yasağın sınırları çerçevesindehareket eden sanat anlayışı yoğunlukla soyut biçimlendirmeler ya da anlatılarayönelmiştir. Günümüzde ise İran'da heykelsanatı geçirdiği bütün olumsuz evrelererağmen daha özgür bir şekilde hareket olanağı bulmaktadır. Sanatçıların bilinçaltında yeralan ve binlerce yılın izini taşıyan kültürel soyut ve simgesel unsurların güncelyapıtlarda yer aldığı gözlenmektedir. Bu tezde İran soyut heykelinin anlatımı için tarihöncesi çağlardan başlayarak günümüze kadar olan süreç, dönemlerin nitelikleribağlamında ele alınıp sanatçılar ve yapıtlarından hareketle incelelenerek, mevcut durumirdelenmiştir.

From the very beginning of İranian history of art, sculpture has been used asdecorative side element in households, instruments and also in architecture. Besides,there have been many rock-cut reliefs -which mainly illustrate the lives, wars andconquests of the kings- discovered in different areas of Iran. This type of artworksusually demonstrates the cultural elements and beliefs of the people of those times andsometimes includes symbolic imageries of holy or sacred matters that today are a sourceof inspiration for Iranian sculptors.Due to some Islamic beliefs which restricted the use of sculpture, this mediumof art have a tendency to use deformed and abstracted forms, but never in a naturalisticway. As a result of Iran′s cultural relation with European countries during the times ofthe king Reza Pahlavi dynasty, effects of Europe art were reflected in the art of Iran.Meanwhile, sculpture in Iran has technically improved and has managed to stand out asan independent form of art. Artists of the `Saqqa-Khane`, a dispisition peculiar to Iran,have managed a connection between the modern and traditional form of art using visualelements of folk art.Islamic revolution, alongside with the Iran-Iraq wars, caused a ten-yearhesitation in art performs and specially sculpture. At those times, the art was exhibitedand expressed whithin the framework of limitations and mostly tended to use abstractforms and narratives. Despite of all these steps, today Iranian sculpture has gained it‟s own freedom. The symbolic abstract elements, which are engraved in the subconsciousof the artists, carrying traces of thousands years of history and culture, are now beingdepicted in contemporary artworks.This thesis aims to discuss abstract tendency in Iranian sculpture starting from theprehistoric ages up to the present times, focusing on characteristics of each time periodwhile referring to artists of each respective eras and their artworks.