İstanbul ahkam ve atik şikayet defterlerine göre 18. yüzyılda istanbul`a yönelik göçlerin tasvir ve tahlili

Abstract

İstanbul Ahkâm ve Atik Şikâyet Defterleri'nden derlenen verilere dayanarak XVIII. yüzyıldataşradan İstanbul'a yapılan iradî göçleri tasvir ve tahlil etmeyi amaçlayan bu çalışmanınsonuçlarına göre söz konusu göçler yüzyılın ilk yarısında yoğunlaşmaktadır (% 67.4). Göçfrekansı yüksek bölgelerden yapılan göçlerin tamamının 1760 yılından önce gerçekleşmişolduğu dikkate alınırsa yüzyılın ilk yarısındaki yoğunluk % 83.2'ye ulaşmaktadır. Buyoğunlaşma, yüzyılın ilk yarısında vuku bulan ve yoğun göç veren bölgeleri yakındanilgilendiren İran seferlerinin etkisiyle açıklanabileceği gibi, yüzyılın ikinci yarısında ayanınbölgede sağladığı ileri sürülen güvenlik ve istikrarın da göç eğilimini azaltmış olabileceğidüşünülebilir. Aynı yoğunlaşma yüzyılın ilk yarısında gözlenen ekonomik canlanmaolgusuyla da ilişkilendirilebilir.İstanbul'a yapılan toplam göçlerin yarısından biraz fazlasının (% 56.6) Anadolu kökenliolduğu görülmektedir. Bunu, İstanbul'un doğu, batı ve güney sınırları içinde gerçekleşen veyaburalardan şehir merkezine yönelen göçler (% 24.2) izlemektedir. Üçüncü sırada ise Rumelikökenli göçler (% 19.2) yer almaktadır. Anadolu kaynaklı toplam göçlerin yaklaşık dörtteüçünü (% 71.9) Kayseri, Divriği, Eğin, Niğde, Sivas ve Arapkir kökenli göçleroluşturmaktadır. XVIII. yüzyıl idarî taksimatına göre bu kazaların (Niğde ve Kayseri hariç)dördü Sivas eyaletine bağlıdır. Dolayısıyla aynı veriler eyalet düzeyinde ifade edilecek olursa,XVIII. yüzyıl boyunca İstanbul'a yapılan iradî göçlerin çoğunun Sivas eyaletindenkaynaklandığı ve bunun Anadolu kökenli göçlerin yaklaşık yarısını (% 44) temsil ettiğisöylenebilir.Bu durumda göç frekansı yüksek olan bölge merkeze alındığında XVIII. yüzyılda taşradanİstanbul'a yapılan göçler, ekonomik ve siyasî konjonktürden görece bağımsız, uzun süreli veyapısal nitelikli nüfus hareketinin bir görünümü olarak da yorumlanabilir.

This dissertation aims to describe and analyze voluntary migrations from rural areas toİstanbul during the 18th century based on the data driven from İstanbul Ahkâm and AtikŞikâyet Defterleri. According to research findings, the migration in question intensified in thefirst half of the century (67.4 %). If we look at the frequency of migration from the regionsthat give higher migration until 1760, the density would reach 83.2 %. This density in thefirst half of the century can be explained through the expeditions to Iran that affected ruralpeople in the region, and the weakness in migration in the second half of the century, on theother hand, can be interpreted through the role that Ayan/Regional Elites who played criticalact in providing security and stability in the rural areas. The same density can be linked withthe phenomenon of economic boom that was observed during the first half of the century.A little more than half of the total migration to İstanbul (56.6 %) came from rural areas inAnatolia. The second group of migration from eastern, western and southern regions ofİstanbul (24.2 %) followed. The third group of migrants came from Rumelia (19.2 %). Themajority (71.9 %) of total migration that came only from Anatolia arrived from Kayseri,Divriği, Eğin, Niğde, Sivas and Arapkir. According to 18th century Ottoman administrativesystem, the four of these town (excluding Niğde and Kayseri) was part of the province ofSivas. If we are to analyze the data based on the provinces that gave migration to İstanbul, wecan affirm that the majority of voluntary migration came from Sivas province in the 18thcentury, and this represents almost half of the total migration (44 %) that arrived fromAnatolia.In conclusion, if the migration from the region that has higher frequency of migration duringthe 18th century is put into focus, it can be said that the migrations from rural areas to İstanbulwere relatively independent from economic and political conjuncture, and they might be thephenomena of prolonged and organic qualitative population mobilization.