Ereğli Kömür Madenleri (1840-1920)

Abstract

Bu çalışmada, Osmanlı donanması ve sanayisinin en önemli enerji kaynağı olan Ereğli kömürmadenleri yönetim, şirketler, çalışma yaşamı ve altyapı yatırımları açısından ele alınmıştır.Ereğli kömür madenleri işletilmeye açıldığı 1840'lı yılların başından 1920'ye kadar sırasıylaEreğli Kömür Madeni Kumpanyası, Darphane-i Âmire, Hazine-i Hassa, Bahriye Nezareti,Ticaret ve Nafıa, Orman ve Meadin ve Ziraat Nezareti tarafından yönetilmiştir.Ereğli maden havzasında üretilen kömürün tamamı ilk başlarda sadece devlet tarafından satınalınmıştır. Ancak 1882 tarihinde üretimin %40'nın piyasaya satılmasına izin verilmiştir.Böylece birçok yerli ve yabancı işletme madende ocak sahibi olmak için çaba göstermeyebaşlamıştır. Bunlardan biri, Fransız sermayeli Ereğli Şirketi'dir. Devlet, maden işletmesindeyabancılara imtiyaz verme taraftarı olmadığından, Ereğli Şirketi Osmanlı tebaasından YankoBey'e 1893'te verilen Zonguldak limanı imtiyazını 1896'da devralarak, devletin izni olmadanmaden ocağı işletmeye başlamıştır. Fakat Osmanlı Devleti, Ereğli Şirketi'nin maden ocağıişletmesini 1912 yılına kadar tanımamıştır. Buna rağmen şirket fiili olarak ocak işletmeyedevam etmiştir.Ereğli madenleri çalışma yaşamı bakımından da dikkat çekici bir özelliğe sahiptir. Madendegünlük olarak 5000 civarında amele istihdam edilmekteydi. İlk başlarda yaşanan kalifiyeişgücü açığı Balkanlar'dan getirilen yerli ve yabancı işgücü ile kapatılmaya çalışılmıştır. Dahasonra 1867'de hazırlanan Dilaver Paşa Nizamnamesi ile bölgede yaşayan insanlara madendeçalışma zorunluluğu getirilmiştir. Madende teknik elaman dışında yabancı çalıştırılması yasakolduğu halde, Zonguldak liman ve rıhtım inşaatı ve Ereğli Şirketi ile birlikte Fransız, İtalyan,Karadağlı, İranlı ve Yunanlı amele de çalıştırılmıştır

This work studies the Ottoman navy?s prime source of energy -i.e. Ereğli coal mines- from theperspective of the administration of the mines, relevant companies, labor conditions andinfrastructural investments. Following its opening to exploitation in 1840 Ereğli coal mineshad been administered by various companies and institutions such as Ereğli Kömür MadeniKumpanyası (Ereğli coal mine company), Darphane-i Âmire (Imperial mint), Hazine-i Hassa(Imperial treasury department), Bahriye Nezareti (Ministry of Navy), Ticaret ve Nafıa(Ministry of Trade) and Orman ve Meadin ve Ziraat Nezareti (Ministry of forests, mines andagriculture).Until 1882 the State remained the exclusive purchaser of the coal mined in Ereğli. From 1882onwards the state permitted the sale of 40% of the coal to the private sector. This stimulated anumber of Ottoman and foreign companies to mine coal in the region. The Ereğli Şirketi(Ereğli company) which was established by French capital was one of these companies. Asthe Ottoman State did not want to accord any mining concessions to the foreigners, the Ereğlişirketi bought (in 1896) the ?Zonguldak harbor concession? from Yanko Bey, who hadobtained this concession in 1893. Subsequently the Ereğli şirketi started to mine coal in Ereğlidespite the Ottoman authorities did not recognize this enterprise until 1912.The study on the Ereğli coal mines has also revealed some interesting features of theworkforce employed in the mines. Five thousand workers were employed in the mines.During the earlier period of the exploitation the need for qualified labor was matched byworkers from the Balkans as well as from overseas. Moreover, by means of a new regulationin 1867 (Dilaver Paşa Nizamnamesi) the inhabitants of the region were obliged to work at themines. Although the employment of foreigners was prohibited except for technicians, we seethat ordinary workers from France, Italy, Montenegro, Persia and Greece were employed atthe construction of the harbor of Zonguldak as well as by the Ereğli şirketi.