Fahreddin er-Râzî`nin İbn Sînâ yorumu ve eleştirisi

Abstract

?Fahreddin er-Râzî'nin İbn Sînâ Yorumu ve Eleştirisi? adlı bu tez, Râzî'nin İbn Sînâ felsefesini nasıl anladığı, hangi düşüncelerini eleştirdiği ve nasıl yorumladığını tartışmaktadır. Râzî, İbn Sînâ felsefesinin iyi bir okuyucusu, eleştirmeni ve yorumcusudur. Bu bakımdan Râzî, İbn Sînâ'nın el-İşârât ve't-tenbîhât ve `Uyûnü'l-hikme gibi çeşitli eserlerini şerh etmiştir.Çalışmanın birinci bölümünde Râzî'nin yöntemi ve ilimler tasnifi ele alınmıştır. Râzî'nin eklektik tavrı nedeniyle onun eserleri, hem İbn Sînâ felsefesinin etkilerini taşımakta hem de kelamın felsefe eleştirilerini içermektedir. Râzî, kelam ve felsefenin yöntemlerini mezceden ?tahkik? yöntemini geliştirmiştir. Râzî'nin kelamî konuları yeniden tertip etmesi, sonraki kelamcıların eserlerini de doğrudan etkilemiştir.İkinci bölüm Râzî'nin mantık ve bilgi felsefesi ile ilgili eleştirilerini tartışmaktadır. Râzî, mantığın konularını yeniden organize etmiş, kategorileri mantıktan çıkarmış, kıyası daha çok suretleri bakımından ele almıştır. Râzî kendine özgü tasavvur ve tasdik anlayışına sahiptir ve bu sebeple mantıktaki tanım ve kıyası da eleştirmiştir.Üçüncü bölümde Râzî'nin tabiat, cisim, nedensellik, hareket, mekân ve zaman konularındaki eleştirileri verilmiştir. Râzî hem İbn Sînâ'nın hem de klasik dönem kelamcıların cisim, mekân ve zaman anlayışlarına yönelik çeşitli eleştiriler sıralamaktadır.Dördüncü bölümde varlık-mahiyet, birlik-çokluk, vucûp-imkân ve imtina`, kıdem-hudûs gibi ontolojik kavramlar incelenmiştir. Son olarak Râzî'nin Zorunlu Varlık, Allah'ın sıfatları ve fiilleri ile ilgili düşünceleri tartışılmış, âlemin yaratılışı ve sudur eleştirileri verilmiştir.

This work named ?Fakhr al-Din al-Râzî?s Comment on Ibn Sînâ and His Critique? studies how he understands thoughts of Ibn Sînâ and which of his thoughts he criticizes. Râzî is an important reader, commentator and critic of Ibn Sînâ. Therefore, he wrote commentaries on İbn Sînâ?s el-İşârât ve?t-tenbîhât (Remarks and Admonitions) and `Uyûnü?l-hikme (Fountains of Wisdom).The first chapter of this work deals with methods of Râzî and his classification of sciences. In the history of Kelam and Islamic philosophy, Râzî is known as the person who combined the philosophy with kelam. Therefore his works include influences of Ibn Sînâ and critiques of kelam on the philosophy. The reorganization of subjects in kelam by Râzî, has directly affected the works of the later theologians.The second chapter deals with the critiques of Râzî on logic and knowledge philosophy. Râzî reorganized the subjects of logic, took categories out of topics of logic and discussed analogy more than syllogism. On the other hand, his works included studies of the first analytics more than the second analytics. Râzî has a distinctive understanding of concept and judgment; therefore he criticizes definition and analogy in logic.The third chapter deals with critiques of Râzî on the nature, body, causality, motion, space and time. In the fourth chapter, we discuss ontological concepts, like; existence-essence, unity-plurality, necessity-contingency and impossibility, eternality-temporal creation. Finally, we dwell on thought of Râzî with necessity being, God?s essence, attributes and actions, and we explain the critiques of Râzî upon the creation of the world and the theory of emanation.