Osmanlı Devleti-İspanya iktisadi ilişkileri (16. -18. yüzyıllar)

Abstract

Osmanlı ve İspanya, Akdeniz'in biri Doğu diğeri ise Batı ucunda kurulmuş iki önemli devlettir. Bu iki devlet, on altıncı yüzyılın başından itibaren birbirleriyle karşı karşıya geldi. Akdeniz'de egemenlik kurmak için Doğu Akdeniz'e doğru ilerleyen İspanya, karşısında Osmanlı Devletini buldu. İki devlet, yaklaşık üç yüzyıl boyunca sürecek bir rekabet ve mücadele içerisine girdi. Osmanlı-İspanya rekabeti yalnızca askerî alanla sınırlı kalmadı, siyasî ve iktisadî alanlarda da devam etti. Bununla birlikte Osmanlı-İspanya sınırı, aşılamaz bir duvar değildi. Her iki devlet arasında siyasî, sosyal, iktisadî, kültürel iletişim devam ediyordu.Bu çalışmada, Osmanlı ve İspanya devletlerinin birbirleriyle olan iktisadî ilişkileri ele alınmaktadır. Çalışma, zaman olarak, on altı ve on yedinci yüzyılları kapsıyor. Böylece mücadelenin başlangıcı olan on altıncı yüzyılın başından, barış antlaşmasının yapıldığı on sekizinci yüzyılın sonuna kadar geçen zaman içerisinde, iktisadî ilişkilerin ne tür bir değişim geçirdiği ortaya konuluyor. Çalışma, üç bölümden meydana gelmektedir. İlk iki bölümde sırasıyla İspanya ve Osmanlı devletlerinin, siyasî, idarî, sosyal ve ekonomik yapıları değerlendiriliyor. Böylece iki tarafın, XVI.-XVIII. yüzyıllardaki durumunu karşılaştırmak mümkün olmakta, birbirleriyle benzerlikleri ve farklılıkları ortaya konulmaktadır. Son bölümde ise Osmanlı ve İspanya'nın iktisadî ilişkileri, üç dönem altında ele alınıyor. Birinci dönem, iki taraf arasında sürekli mücadele ve rekabetin olduğu, iktisadî ilişkilerin üçüncü ülkeler vasıtasıyla kurulduğu XVI. yüzyıldır. İkinci dönem, İspanya'nın Akdeniz mücadelesini bırakarak Atlantik ticaretine ağırlığını verdiği, Osmanlı Devleti'nin de iç isyanlar ve İran savaşları ile meşgul olduğu XVII. yüzyıldır. Son dönem, uluslararası alanda meydana gelen değişimlerin tarafları barış yapmaya zorladığı XVIII. yüzyıldır. Bu üç dönemde de iktisadî ilişkiler kendine has bir seyir izler. İki ülke arasında barış antlaşmasının, 1783 gibi geç bir tarihte imzalanması nedeniyle arada doğrudan ticaret olmaz. Osmanlı Devleti'nden ahidnâme almış olan devletler vasıtasıyla iki ülke ticareti devam eder. Barış antlaşmasından sonra ise doğrudan iktisadî münasebetler kurulmaya başlanır.

Ottoman and Spanish empires were important states of the Mediterranean World. First one was located at the east of the Mediterranean and another at the west. These two empires came across each other from the beginning of sixteenth century onwards. Spain directed to the East in order to become dominant figure in the Mediterranean. As a result, a three hundred year old struggle between these two empires began. This competition was valid not only in military field, but also in political and economic ones. However, it does not mean that communication between them was not totally cut off. They went on political, social, economic and cultural interactions through mediator states.In this study, economic relations between the Ottoman and Spanish empires in the period between sixteenth and eighteenth centuries are delved into. It mainly reveals that what kind of changes in this relation from the beginning of sixteenth century which is the starting of the struggle to the end of eighteenth century that is the date of the peace agreement, occurred. For this aim, this thesis consists of three chapters. First two chapters deal with the political, administrative, social and economic structures of Spain and the Ottoman empires respectively. Thus, it becomes possible to compare two empires with respect to their similar and different aspects within this period. In the last chapter, economic relations of Ottoman and Spanish empires are evaluated by dividing the period into three. The first period is sixteenth century in which competition and struggle between the two empires existed. In this period, economic relations continued through only mediator states. The second period is seventeenth century in which Spain focused on the trade of Atlantic instead of the struggle in the Mediterranean. In the same period, Ottoman Empire was occupied with internal rebellions and Persian wars. The late period is eighteenth century in which two empires made peace agreement as a result of changes occurred at international level. It is important to note that economic relations were conducted within the specific context of each period. Because of the fact that peace agreement was signed in such a late date as 1783, direct trade could not be achieved up to this time. It went on only through the states that had capitulations with Ottoman Empire. After the agreement, direct economic relations started.