Şizofrenlerde yüz ve yüz ifadesi tanıma eğitimi amaçlı bilgisayar yazılımı

Abstract

Şizofreni, otizm gibi bazı psikolojik hastalıklarda görülebilen yüze ait duygu ifadelerini tanımadaki eksiklik, hastaların günlük yaşamlarını olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Yapılan araştırmalar bilgi teknolojilerinin kullanıldığı eğitimsel yazılım ve oyunlarla bu eksikliğin giderilebileceğini göstermektedir. Bu tez projesinde amaç öncelikle, güvenilir bir ?Yüze Ait Duygu İfadeleri? dijital fotoğraf seti oluşturmak daha sonra bu seti kullanarak yüze ait duygu ifadelerini tanıma konusunda bozukluğu olan insanlara eğitim veren ?Yüz İfadelerini Öğreniyorum? isimli, web tabanlı, ciddi oyunların olduğu bir eğitim yazılımı geliştirerek kullanılabilirliğini ve etkinliğini değerlendirmektir. Yüze ait duygu ifadeleri fotoğraf seti için, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan gönüllü modellerin (40) evrensel olarak tanınan mutlu, üzgün, iğrenmiş, kızgın, korkmuş, şaşırmış ve ifadesiz yüz ifadelerini yansıtan fotoğraflar çekilmiştir. Bu tez çalışması için geliştirilen İnternet tabanlı anket yardımıyla 427 gönüllü hakem fotoğrafları değerlendirmişlerdir. Eğer bir fotoğrafın yansıttığı duygu ifadesi için katılımcılardan %85 veya üzerinde bir fikir birliği sağlanmışsa, fotoğraf seti için fikirbirliğine varılan ifadeyi temsil etmesi için seçilmiştir. %85?in altında fikir birliğine varılan fotoğraflar ise güvenilir bulunmadığı için çalışma dışı bırakılmıştır. Sadece korku ifadesini yansıtan fotoğraflar için katılımcıların %75 ve üzeri fikir birliğine vardığı fotoğraflar seçilmiştir. Sonuçta, 40 katılımcıdan elde edilen 905 adet fotoğraftan 362 adedi yüz ifadeleri fotoğraf seti için seçilmiştir.Eğitim yazılımının planlama, tasarım ve geliştirme aşamalarında konuyla ilgili literatürden ve uzman görüşlerinden yararlanılmıştır. Web sitesinin kullanılabilirliği sekiz uzman tarafından sezgisel değerlendirme yöntemi değerlendirilmiş, majör ve minör kullanılabilirlik problemleri tespit edilmiş ve hastalar tarafından değerlendirilmeden önce bu problemler çözülmüştür. ?Yüz İfadelerini Öğreniyorum?web sitesinin beş adet şizofreni hastası tarafından kullanılabilirliğinin değerlendirildiği çalışmanın sonuçları göz önüne alınarak web sitesi için belirgin iyileştirmelerde bulunulmuştur. Çalışmaya katılan 32 şizofreni hastası ön test ile eğitim alan ve eğitim almayan olarak iki gruba ayırılmıştır. Eğitim grubundan, geliştirilen web sitesindeki ciddi oyunları bir ay süre ile oynamaları istenmiştir. Bir ay sonunda tüm hastalara son test yapılmıştır. Hastalara uygulanan ön test ve son test sonuçları karşılaştırıldığında eğitim alan grup için sonuçlar arasında istatistiksel olarak anlamlı kabul edilen bir fark (p=0,000; ortancaöntest=16,5; ortancasontest= 20 ) görülürken, eğitim almayan grup için anlamlı bir farklılık (p=0,05; ortancaöntest= 17,5; ortancasontest= 18) görülmemiştir. Sonuç olarak, Yüz İfadelerini Öğreniyorum web sitesinin şizofreni hastaları için kullanılabilir ve yüze ait duygu ifadelerinin eğitiminde etkili bir araç olduğu yönünde bulgular elde edilmiştir.Anahtar Kelimeler: yüz ifadeleri; tanıma; ciddi oyun; şizofreni

..In some psychological disorders such as autism and schizophrenia, loss of this facial expression recognition skill may complicate patient?s daily life. Prior researches show that information technology may help to develop facial expression recognition skill by educational software and games. Aim for this study, first, to generate a reliable ?human facial expressions? digital photographs set and then, evaluate usability and efficiency via a software with some serious games inside was developed by using this set and called as ?I am learning Facial Expressions? to teach people who has deficits about recognition of facial expressions.For the set of facial expressions, 40 volunteer models which are citizen of Türkiye Republic, had their photograph taken with globally recognized facial expressions as neutral, angry, feared, happy, surprised, disgusted, and sad. With the help of a web based survey developed for this thesis, 427 volunteers have evaluated the photographs. If there was over 85% or higher consensus on an expression in a photograph, it is selected to represent that expression for the final set. Expressions under 85% are neglected considering they are not reliable. Exceptionally, we have decreased the threshold to 75% level for fear expression. At the end, we have obtained 362 photographs set, eliminated from 905 photographs of 40 models.While planning, design and development stages of this software and this photograph set, the literature and expert opinions on the subject have been used. The usability of the web site have been evaluated by eight experts and the major and minor usability problems have been detected and solved before evaluating patient. Taking into consideration of the results of usability study by five people with schizophrenia, was done made significant improvements for web site of ?I am Learning Facial Expressions`. Thirty two people with schizophrenia attend the study and according to results of pretest they seperated into two groups as training and control groups. Patients of training group were asked to play serious games on the web site. After one month, the posttest was implemented for all patients. When compared the pre and post tests results, the training group results had significant difference (p=0,000; medianpretest= 16,5; medianposttest=20 ) and the control group results didn?t have any difference (p=0,052; medianpretest= 17,5; medianposttest=18 ). As a result, in this study it is found that ?I am Learning Facial Expressions? web site is useful for the people with schizophrenia and this site is impressive toll for training facial expressions. Key Words: facial expression; recognition; serious games, schizophrenia