19. yüzyılda İstanbul`daki finansal sistemin ahkam defterleri çerçevesinde hukuki ve ekonomik analizi

Abstract

Günümüz hukuki ve iktisadi hayatının şekillenmesi, 19.yüzyıldaki siyasal, ekonomik ve toplumsal değişimlerin sonucudur. 19.yüzyıldaki küresel değişimlerin, etkilerinin izlendiği en iyi piyasa, sonuçlarının istatistiksel olarak gözlenebilmesi sebebiyle, finansal sistemdir. Dönemin finansal sorunları; bugünkü mahkeme kararlarına benzetebileceğimiz Ahkam Defterleri üzerinden açık bir biçimde tespit edilebilir. Genelden özele bir yaklaşım tarzı içerisinde, Türkiye'nin bu finansal devinim karşısındaki konumu, dönemin siyasi ve ekonomik başkenti olan olan İstanbul üzerinden belirlenebilir.Bu düşünce sisteminden hareketle oluşturulan ve (i)19.yüzyılda İstanbul'daki finansal sistem, (ii)İstanbul Ahkam Defterleri'ne göre 19.yüzyılda İstanbul'daki finansal sistemin belirlenmesi/tasnif edilmesi ve (iii)İstanbul Ahkam Defterleri'ne göre 19.yüzyılda İstanbul'daki finansal sistemin hukuki ve ekonomik açıdan incelenmesi/analiz edilmesi olmak üzere üç bölümden oluşan çalışmanın temel amacı; 19.yüzyılda İstanbul'daki finansal sistemin, Ahkam Defterleri çerçevesinde hukuki ve ekonomik analizidir.19.yüzyıla ait İstanbul Ahkam Defterleri'nde finansal sistemle ilgili olarak 1175 tane hüküm tespit edildi. Hükümler, Ocak 1800- Ekim 1869 yılları arasındaki dönemi kapsamakta ve 13-25 numaralı defterlerde yer almaktaydı. Her bir defter kaydı, (a)defter numaraları, (b)ihtilaf konuları, (c)başvuru yerleri, (d)ihtilafın taraflarının sosyal konumları, (e)ihtilafın taraflarının dinleri ve (f)başvuru yılları sistematiğine göre sınıflandırıldı ve önce kendi içlerinde ve sonra toplu olarak analiz edildi.Yapılan analiz sonucunda en fazla kararın, 23 numaralı defterde alındığı görüldü. İstanbul finansal piyasasıyla ilgili en fazla sorun, (a)adi borç alacak ve (b)borcun taksitlendirilerek ödettirilmesi konularına ilişkindir. Yine en fazla başvuru, Haslar(toplam hükümlerin %38,8'i) kazasıdan yapılmıştır. Müracaat eden taraf, yoğunlukla -şehirde yaşayan- yönetilenlerden(1116 kayıt ile hükümlerin %94,8'i) oluşmaktadır. Şikayet edilen taraf, ağırlıklı olarak, yine şehirde(%59,7'si) yaşayan yönetilenlerden(toplam şikayetlerin %86,7'si) oluşmuştur. Müracaat edenlerin dini dağılımlarında, başvuran kişilerin; %56'sının Gayrimüslim(bunun %90,3'ü Zimmi) ve %41'i Müslüman'dır. Yine, şikayet edilenlerin 647'si Gayrimüslim(yine bunun %95,1'i Zimmi) ve 587'si Müslüman'dır. Başvurular genellikle, 19.yüzyılın ilk çeyreğinde, yani 1800-1825 döneminde(%57,6'sı) yapılmıştır.Görülüyor ki, İstanbul finans piyasası, 19.yüzyıl boyunca; siyasi, ekonomik ve hukuki değişimlerden etkilenmiştir. İstikrarsız politik kararlarla bozulan sistem, yüzyılın sonunda yenilenme ihtiyacını yoğunlukla hissetmektedir.

Shaping the legal and economic life of today is the result of changes in political, economic and social in the 19th century. The best market of monitored the effects of global changes in the 19th century is financial system due to the statistical results of the observation. Financial problems of the period can be identified clearly with Ahkam Registers which emulate today's court decisions. In general to specific approach, in this financial motion, the position of Turkey is determined by Istanbul which is the capital city of the political and economic in that term.Created by this movement of thought and the basic purpose of this study, which composed of three parts: (i)financial system of Istanbul in the 19th century, (ii)according to Ahkam Registers, determination/classification of the financial system of Istanbul in the 19th century, and (iii)according to Ahkam Registers, legal and economic review/analysis of the financial system of İstanbul in the 19th century, is legal and economic analysis of the financial system of Istanbul wıthın the framework of Ahkam Registers ın the 19th century.1175 financial provisions were determined in İstanbul Ahkam Registers of the 19th century. This provisions covered the period between January 1800-October 1869 and included between 13th and 27th numbers of book. Each record of a book classified according to (a)book numbers, (b)the threads of conflict, (c)place of application, (d)the social position of the sides of the conflict, (e)the sides of the conflict religion, and (f) the application period and the first systematic themselves and then mass analyzed.As a result of the analysis, the maksimum registers are taken in 23th number book. The most problem of the financial market of Istanbul are (a)ordinary debt and lending, and (b)the paid of debt with installment. Moreover, the most application is made in Haslar(38.8% of total provisions) town. Applicants are composed, intensity -dwelling in city- by the raya (1116 registers and 94.8% of total provisions). Complainants are also composed mostly -dwelling in city(59.7%)- by the raya(86.7% of total complaints). In the distribution of the religious of the applicants, there are 56% of Non-Muslim(90.3% of this is composed by Zimmi) and 41% of Muslim. Also in the distribution of the religious of the complainants, there are 647 Non-Muslims(95.1% of this is composed by Zimmi) and 587 Muslims. Applications are usually conducted in the first quarter of 19th century, the period of 1800-1825(57.6%).It seems that financial market in Istanbul was affected by the political, economic and legal changes during the 19th century. Deteriorating system, which was caused by the unstable political decisions, felt intensely the need for renewal at the end of the century.