Bektaşîlik-yeniçeri ocağı ilişkisi

Abstract

İsmini bir Kalenderî-Haydarî derviş olan Hacı Bektâş-ı Velîden alan ve Osmanlı Devletinde ictimaî alanda birçok etkileri olan Bektaşîlik tarikatı, en önemli etkisini devletin askerî alanda temeli olan Yeniçeri Ocağı üzerinde göstermiştir.Bu çalışma, tarihsel olarak Bektaşîlik tarikatının Hacı Bektâş-ı Velî dönemi ve sonrası dönemlerdeki gelişimini ele almaktadır. Osmanlı Devletinin Bektaşilik tarikatına bakış açısını, Hacı Bektâş-ı Velînin tarikata nasıl pîr kabul edildiğini, Bektaşilik ve Yeniçeri Ocağındaki yakınlaşmanın nasıl ve ne zaman başladığını, tarikat ve ocak arasındaki ilişkinin hangi yönlerden tezahür ettiğini, 1826daki Yeniçeri Ocağı?nın kapatılışı sonrası Bektaşi tekkelerine gelen yasakların nedenlerini ortaya koymaktadır. Ayrıca araştırma, Bektaşîlik-Yeniçeri Ocağı arasındaki ilişkinin boyutlarını ortaya koymanın dışında, Yeniçeri Ocağının kuruluşuna yetişemeyen Hacı Bektâş-ı Velînin ölümünden sonra müritleri tarafından menkıbevîleşmesi, ilk Osmanlı sultanlarının devlet politikası olarak bünyesinde barındırdığı tarikat mensuplarıyla olan olumlu ilişkileri, bu ilişkiler neticesinde Osmanlı Devletinin Bektaşilik tarikatının kurumsallaşmasına sağladığı katkılar, değişen zaman ve şartlarla ilişkilerin bozulması ve bunun sonucu olarak Bektaşiliğe gelen yasakların dini, siyasi ve sosyal sebepleri hakkında bilgi vermektedir.

Bektashism which was named after a Kalandari-Haydari dervish called Haji Bektash Wali and which had many social effects on Ottoman Empire reflects great impact on the Janissary troops which was the basis of the military force of the state.This study deals with the historical progress of the Bektashism during Haji Bektash Walis time and afterwards. It reveals the approach of the Ottoman Empire towards Bektashism: How Haji Bektash Wali was adopted as the master of this sufi group, in terms of what kind of relationship between the groop and Janissary troops appeared, and the reasons of the bans on the activities of the Bektashi lodges after the elimination of the Janissary troops. Moreover, this study not also displays the dimension of the relationship between the Bektashism and the Janissaries, but also shows how Haji Bektash Wali, who most probably could not see the foundation of the Janissary troops, was accepted legendarily as the founder figure of this military. Other aspects outlined in the thesis are as follows: Affiliation between the followers of tariqa orders in Anatolia and the early Ottoman sultans who always showed tolerance towards them as a part of the state policy; the contribution of the Ottoman Empire to the institutionalization of the Bektashism as a result of this policy; the breakdown of the relationship in some stages of the history depending on changing situation and politics; the religious, politicial and social reasons of the bans on Bektashism as a result of these circumstances.