Tevfik Rıza`nın Söz ve Saz adlı yazma eserinin 1. kitabı olan Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri bölümünün günümüz Türkçesine çevirimi

Abstract

Mûsikî ilminin dayandığı temel kâidelerinin ve teorik yönünün anlatıldığı `nazariyat` kitapları mûsiki ilminin eğitim- öğretiminde temel kaynak görevini görmektedir. Bu çalışmada Cumhuriyet dönemi sonrası Tevfik Rıza Bey tarafından Osmanlı Türkçesi ile kaleme alınmış `Söz ve Sâz` adlı yazma eserin I. cildinde bulunan Türk mûsikî nazariyatı ve usûl bölümleri günümüz alfabesine aktarılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde nazariyat çalışmalarının mûsikî ilmi açısından önemine değinilmiş ve nazariyat eserleri açısından mûsikî tarihinin kısa bir özeti yapılmıştır. Ardınan eser şekil ve muhtevâ bakımından incelenerek eser hakkında gerekli bilgilere yer verilmiştir. Eserin çalışmamıza konu olan bölümünde ise Türk mûsikîsi nazariyatına dair geniş bilgiler yer almaktadır. Öncelikle müellif tarafından kısa bir önsözün ardından musikî tarihinin bir özeti yapılmış ve eser içerisinde incelenecek terimlerin bir fihristi verilmiştir. Bu bölümün ardından sesin fiziksel analizi ve sesin aralıklarına değinilmiş, ardından Türk mûsikîsinin ses sistemi anlatılmış, sırasıyla perdeler, diziler, ana diziler, basit makamlar, şed makamlar, mürekkeb makamlar, perdeler arasındaki münâsebetler, mûsikî ile burçlar arasındaki ilişki, yıldız ilimleri ve mûsiki ilmi arasındaki münasebetler, müzikle tedavi gibi konular anlatılmış, daha sonra Türk mûsikîsi ile Batı mûsikîsi sistem bakımından mukayese edilmiştir. Arıdan usûl başlığı altında Türk mûsikîsinde usûlü oluşturan darp ve zamanlar incelenmiş, daha sonra küçük usûllerin bir listesi verilerek bu usûller tek tek açıklanmış ve ardından da, büyük usûllerin bir fihristi verilmiş ve bu usûller bir bir izah edilmiştir. Eserin Günümüz alfabesine aktarılmasından sonra genel bir değerlendirme yapılarak çalışmamız tamamlanmıştır.Anahtar Kelimeler : Türk Mûsikîsi Nazariyatı, Usûl, Makam

Theory books about basic principals and theoric aspects upon which musical science is based function as fundemental sources in education system of musical theory and science.In this study, the parts relating Turkish music theories and rhythms in the first book of Tevfik Riza's manuscript `Söz ve Saz` [Lyrics and Instrument] written in Ottoman Turkish after Republic period is tried to translitterate into Modern Turkish.In introduction, the importance of theorical studies in view of musical science is emphasized and then music history with respect to theorical studies is given in brief. Next, the book is analised according to its form and content and necessary information about it is given.Regarding the parts we are interested in, thereis wide information about Turkish musical theories. Before all, the author, after a short preface, makes a brief about music history and gives an index of the terms to be analised in the work. After this session, physical analisis of the sound (voice) and its intervals are mentioned. Next, voice system of Turkish music is adressed and after that following topcs are mentioned subsequently: frets, scale, main scale, simple modes, complex modes, connection and interaction between frets, relation of music and horoscope, relations between musical science and astrolgy, healing with the help of music. Next, Turkish music and Western music are compared acording to their system. Moreover, under the title of rhythms, beats (darp) and times (zamanlar) forming the rhytms in Turkish music are analised and then a list of mini rhytms (küçük usül) is given and these rhytms are explained one by one. After that, a list of maxi rhytms (büyük usüller) is given and explained one by one as well.After translitterating the book into modern alphabet, our studiy reached its end by giving general analisis and review about the book.Keywords : Theories of Classical Turkish Music, Rhytmhs, mode