Uluslararası standartlar açısından Türk Anayasa Mahkemesi`nin din ve vicdan özgürlüğüne ilişkin kararları

Abstract

Din ve vicdan özgürlüğü, mahiyeti gereği, üzerinde ortak bir standardın belirlenmesinin zor olduğu bir alandır. Bununla birlikte, bu konuya ilişkin sorunlar, özgürlüğün içsel ve dışsal alanıyla ilgili olarak belli başlıklar altında ortaya çıkmaktadır. Buna ilişkin çözüm önerileri de, bu başlıklar üzerinde tartışılmaktadır.Ulusal ve ulusüstü bağlamda din ve vicdan özgürlüğü din ve devlet ilişkisi çerçevesinde tartışılmaktadır. Ayrıca, zorunlu din dersleri, nüfus cüzdanında din hanesine yer verilmesi, kılık-kıyafet uygulaması gibi başlıklarda ortaya çıkan sorunlar da bu ilişkiyle bağlantılı olarak tartışılmaktadır.Bu çalışmanın konusu, din ve vicdan özgürlüğüne ilişkin uluslararası standardın belirlenerek bunun Türk Anayasa Mahkemesi'nin ortaya koyduğu standart ile karşılaştırılmasıdır. Birinci bölümde, din ve vicdan özgürlüğünün tarihi gelişimi, kapsamı ve korunması incelenmiştir. İkinci bölümde, din ve vicdan özgürlüğüne ilişkin ulusüstü mahkemelerin belirlediği standartlar ortaya konmuştur. Üçüncü bölümde Türk Anayasa Mahkemesi standartlarının ulusüstü standartlara uyumluluğu araştırılmıştır. Sonuç kısmında ise ulaşılan sonuçlara yer verilmiştir.Sonuç olarak, din ve vicdan özgürlüğüne yönelik özgürlükçü bir standardın oluşması bakımından mahkemelerin rolü önem taşımaktadır. Türk Anayasa Mahkemesi tarafından geçmişte ortaya konulan din ve vicdan özgürlüğü standardı, laikliğin katı yorumu doğrultusunda belirlenmiştir. Bu nedenle, özgürlükçü bir içtihat ortaya konulamamıştır. Ancak, son yıllarda Mahkemenin kendisine yapılan bireysel başvuru sonucunda verdiği kararlarının önceki içtihatlarından farklı ve özgürlükçü olduğu görülmektedir. Bu durum, din ve vicdan özgürlüğüne yönelik standardın özgürlükçü yönde gelişmesine katkı sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: Din ve Vicdan Özgürlüğü, İnanç Hürriyeti, Anayasa Mahkemesi Kararları, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları, Uluslararası Standartlara göre İnanç Özgürlüğü

Defining common standards for freedom of conscience and religion is difficult due to the nature of these freedoms. However, various problems arise under certain topics about internal and external sides of the freedom. Solutions to these issues are discussed within the framework of this study. The relation between the State and religion is discussed as a sub-topic of freedom of religion both at the national and international level. Compulsory religious classes, religion on identification cards and religious attire also among the problematics that are analyzed based on this relation.The subject of this study is mainly about the comparison between Turkish Constitutional Court's standards and international standards with the definition of the international standards for freedom of religion. In the first chapter, historical background, context and protection mechanisms of freedom of religion are analyzed. For the second chapter, international courts' standards for freedom of religion are defined. In the third chapter, compatibility of Turkish Constitutional Court's standards vis a vis the international standards is explained. In the conclusion, results are provided with a general assessment.In order to build a libertarian standard for freedom of the religion and conscious the courts' function is literally determining. The secular character of Turkey has a determinative role in the jurisprudence of Turkish Constitutional Court on the issue of freedom of religion and conscience. But the standards set forth within that jurisprudence of the Court cannot be mentioned as liberal because of the strict interpretation of the secularism. On the other hand, Constitutional Court's jurisprudence seems to evolve towards a libertarian understanding of the aforementioned freedoms. Especially some recent resolutions that were held, after individual application to the Constitutional Court was introduced, reflects this evolution within the Court's understanding and practice which will contribute to improve Court's standards on the freedom of religion and conscience towards a libertarian perspective.Key Words: Freedom of Religion and Conscience, Jurisprudence of Turkish Constitutional Court, Jurisprudence of ECtHR, International Standards on Freedom of Religion