17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu`nda hanehalkları: İstanbul Şer`iyye Sicilleri örneğinde

Abstract

Osmanlı İmparatorluğu'nun tarihi kaynakları arasında Şer'iyye sicilleri oldukça önemlidir. Şer'iyye sicillerindeki kayıtlar yoluyla Osmanlı tarihi hususunda idari, iktisadi, hukuki ve toplumsal konular hakkında bilgi edinilmektedir. Böylece siciller ait olduğu kaza ve dönem hakkında değerli bilgiler içermektedir. Şer'iyye sicilleri, şer'i mahkemelerce kayda alınmıştır. Bu kayda alma işleminde yetkili olan kişiler, Kadılardı. Kadı, bulunduğu kazanın hâkimi, mülki amiri ve halkın her konuda müracaat ettiği yetkili kişiydi. Bu çalışmanın temelini Şer'iyye sicillerinde bulunan tereke kayıtları oluşturmaktadır. Tereke kayıtlarında ölen kimselere dair bilgiler bulunmaktadır. Osmanlı aile tarihi araştırmalarında değerli belgeler olan tereke kayıtları, içerdiği çeşitli tarihsel veriler ile aile üzerine yapılan demografik çalışmaların başta gelen kaynaklarıdır. Bu çalışmada İstanbul bölgesine ait 1606-1691 yılları arasına ait veriler incelenmiştir. Öncelikle kayıt sahibi kimseler kadın ve erkek olmalarına göre ayrılmıştır. Daha sonra Müslim ve gayrimüslim olmalarına göre ayrılmıştır. Ayrıca eş ve çocuk sayıları belirtilmiştir. Bunun yanı sıra kişilerin medeni durumlarına ve unvanlarına göre ayrım yapılmıştır. Aile büyüklüklerini hesaplamada önemli faktör olan hane başına düşen ortalama çocuk sayıları belirtilmiştir. Hane halkları, nüfusa ait veriler sunması ve iktisadi bir birim olması sebebiyle önem taşımaktadır. Bu çalışmada 1606-1691 yılları arası İstanbul örneği ile Osmanlı hane halklarına yönelik değerlendirmeler yapılmıştır. Ayrıca Şer'iyye sicilleri, kadılık kurumu ve Osmanlı aile kurumu üzerinde durulmuştur.

Şer'iyye registers are one of the most important resources of Ottoman history. Administrative, economical, legal and social issues about Ottoman history can be derived from the records in Şer'iyye registers. So registers contain precious information about the town and the time period they belong to. Şer'iyye registers were recorded by Şer'i courts. Kadıs are the authorized people in the recording process. Kadı, is the judge of the town, the administrative authority and the person in charge to whom people apply in all courses. The main sources of this thesis are the tereke records in the Şer'iyye registers. The information about dead people exists in the tereke records. Tereke records which are valuable documents in Ottoman family studies, are the first sources of demographic studies on family with including various historical data. In this study, datas between 1606 and 1691 of Istanbul region were examined. Firstly, the people who are recorded in registers were seperated according to being muslim or non-muslim. Also the number of spouse and child were remarked. Additionally, people were distinguished according to their marital status and titles. Average number of child per house were indicated, which is important in determining family sizes. Households, besides being an economical unit, have importance by presenting data about population. In this study, evaluations about Istanbul households were made for years 1606-1691. Also Şer'iyye registers, institution of Kadı and Ottoman family institution were emphasized.