Semâvî dinlerin İstanbul`daki mâbetlerinde icrâ edilen doğuş ilâhilerinin karşılaştırmalı analizi

Abstract

İstanbul, Bizans İmparatorluğu döneminde Hristiyanlığın (Ortodoksluk) ardından Osmanlı İmparatorluğu döneminde (özellikle Hilâfet açısından) İslam Dini'nin merkezi olmuştur. Safa Yeprem `Türk Cami Mûsıkîsiyle Mukâyeseli Olarak İstanbul Gayr-i Müslimlerinde Mâbet Mûsıkîsi` isimli doktora tezinde Kaside, Dua, Na't, Mevlid ve Miraciye İlâhileri arasında `işlevsel manada` bir takım benzerlik ve farklar tespit etmiştir. Çalışma, bu tezin Mevlid bölümünden hareketle, `Kutlu Doğum` ve `Doğuş Bayramı` İlâhilerini oluşturan müzikal hücrelerin birbirlerine ne dereceye kadar benzerlik ve farklar ortaya koyduklarını tespit etme gâyesiyle hazırlanmıştır. İlâhiler, Alman Latin Katolik Kilisesi, Keldânî Katolik Kilisesi, Süryânî Ortodoks Kilisesi, Rum Ortodoks Kilisesi, Ermeni Ortodoks Kilisesi, Presbiteryen Kilisesi, Protestan Kilisesi ve Sünnî Hanefî İslam Cemaatlerinden derlenmiştir. Veriler biçimsel, makamsal, güfte, icrâ, çalgı kullanımı, notasyon ve Peygamberin Doğuşu ile ilgili anlayış özelliklerine göre tasnif edilerek açıklanmış, bulgular kendi içlerinde frekans tablolarına ve yüzdelik dilimlere dönüştürülerek grafikler halinde analiz edilip istatistiksel olarak karşılaştırılmıştır. Ulaşılan ilâhilerin çoğu ilk kez derlendiği için ses ve mümkün olanlarda görüntü kayıtları da çalışmada yer almıştır.

Istanbul, once the center of Orthodox Christianity during the Byzantine Empire, then became the center of Islam by means of Khilafah at the time of the Ottoman Empire. Safa Yeprem detected some similarities and differences between Muslim and non-Muslim divine music in terms of their functionalities in his PhD dissertation `Comparison Between Turkish Mosque Music And Non Muslim Congregations Temple Musics in Istanbul`. Starting from Christian and Muslim hymns mentioned in Yeprem's study, this thesis aimed to explore the degree of similarities and differences between `Birth of Prophets` hymns of both religions in terms of their musical cells. The hymns were compiled from German Roman Catholic, Chaldean Catholic, Syriac Orthodox, Greek Orthodox, Armenian Orthodox, Presbyterian and Sunni Hanafi Islam denominations. The datas were classified and described according to their forms, tunes, lyrics, performances, instrument usages, notations and their perception for the birth of the prophet. The findings were converted to frequency tables and percentage shares then analyzed graphically and compared with statically. Most of the hymns mentioned in the thesis were compiled for the first time, therefore voice recordings and video recordings where possible also took place in the study.