Ebu`l-Huseyn el-Kudûrî`nin et-Tecrîd adlı eseri çerçevesinde Hanefî fıkıh usulü`nde şer`î deliller (Başlangıcından Kitabu`r-Rehn`e kadar)

Abstract

Bu çalışma, hicrî V. Asırda Bağdat'ta yaşamış Hanefî fakihi Ebu'l-Huseyn el-Kudûrî'nin et-Tecrîd adlı eseri çerçevesinde Hanefî fıkıh usulünde şer'î delilleri tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Kudûrî, et-Tecrîd adlı eserinde Hanefî fıkıh usulünde, hüküm istinbatında yararlanılan Kitab, sünnet, icma, sahabe kavli, kıyas, istihsan, önceki şeriatler, örf, ıstıshab, maslahat ve ihtiyata yer vermiştir. Araştırma, giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezin amacı, önemi, yöntemi ve kaynakları hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde Kudûrî'nin hayatı, eserleri, yetiştiği çevre ve Hanefî mezhebi içindeki yerinden bahsedilmiştir. İkinci bölümde şer'î delillerin ilk ikisi olan Kitâb ve sünnet ele alınmıştır. Bu bölümde Kur'an ve sünnet lafızlarından hüküm çıkarmak için yararlanılan metodlar ve sünnetin sübutu ile ilgili ahad haberi kabul ve tercih şartları incelenmiştir. İcma ve kıyas delillerinin ele alındığı üçüncü bölümde icmanın bütün türleriyle deliller hiyerarşisindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Aynı zamanda bu bölüm kıyas metodunun ve kıyasın unsurlarından illet ile ilgili tartışmaların fer'î örnekler üzerinde gösterildiği bölümdür. Dördüncü bölümde ise istihsan, sahabe kavli, önceki şeriatler, örf, ıstıshab, maslahat ve ihtiyat delillerinin fıkıh usulündeki yeri fer'î örnekler üzerinden ele alınıp gösterilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmayla hem usul ile füru arasındaki ilişki, fer'î meselelerden örneklerle ortaya konmuş hem de Cessâs sonrasında Irak'taki Hanefî fıkıh usulünün gelişimi gözlemlenmeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Kudûrî, Tecrîd, Hanefî, usûl-i fıkıh, şer'î delil

This study is carried out in order to determine the shari'a evidences (şer'i delil) in the Hanafi legal theory in the frame of the Hanafi scholar Abu'l-Husayn al-Qudûrî, who lived in Baghdad in the Hijri V. century. Qudûrî, in his book et-Tajreed, included Kitab, sunnah, ijma', words of sahaba, analogy (qiyas), istihsan, previous sharia (shar'u man kablana), customs, ıstıshab, maslaha and caution (ihtiyat) which were used to make rules in the Hanafi legal theory. Our study consists of five parts, being an introduction and four chapters. In the introductory section, information was given on the purpose, importance, method and resources of the thesis. In the first chapter, it is mentioned that the life, works, environment and the place in the Hanafi sect of the Qudûrî are mentioned. In the second chapter, Kitab and sunnah, the first two of the shar'i evidences, are dealt with. In this section, the methods used to make provisions/rules from the Qur'an and the sunnah texts and the conditions of acceptance and preference of ahad news (ahad haber) concerning the certainity of sunnah are examined. In the third chapter, in which ijma' and comparative proofs are handled, attempts have been made to determine place of ijma' with all types in the hierarchy of evidence. At the same time, this section is the part where the comparative method and the cause (illet), being an element of the comparative are discussed on specific examples. In the fourth chapter, the place of istihsan, words of sahabe, previous sharia (shar'u man kablana), customs, ıstıshab, maslaha and caution (ihtiyat) in the legal theory (fıkıh usulü) has been studied through examples. In this study, the relation between the theoretical law (usûl) and the practical law (furu') was put forward with examples from the secondary matters (fer'i meseleler) and also the development of the Hanafî legal theory in Iraq after Cessâs was tried to be observed.KEY WORDS: Qudûrî, Tajreed, Hanafî, legal theory, shar'ī evidence