Akkoyunlu ve Karakoyunlu Türkmen Devletlerinde mimari ve sanat üslûbu

Abstract

Akkoyunlu ve Karakoyunlu Devletleri XIV. ve XV. yüzyıllarda Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve günümüz İran topraklarında hüküm sürmüş iki Türkmen devletidir. Söz konusu devletler, sınırların çok geçişken olduğu bu dönemde kitap sanatları alanında Bağdat, Şiraz ve Tebriz atölyelerinde üstün nitelikli eserler ortaya koymuşlardır. Kitap sanatlarında özgün bir üslûp geliştirdikleri öne sürülen Akkoyunlu ve Karakoyunlu devletleri mimarîde yeteri kadar inceleme konusu olmamıştır. Bu çalışmada mezkur devletlerin orijinal haliyle günümüze ulaşan bezemeli yapıları ele alınarak mimarî tezyinatta özgün bir üslûp gelişimi olup olmadığı incelenmiştir. Ayrıca kitap sanatlarında kullanılan Türkmen Üslûbu kavramı tartışılmıştır. Bu esnada mimarî tezyinatta uygulanan teknikler açıklanarak, süslemede yer alan motif ve kompozisyonlar incelenmiştir. Konunun görsel olarak desteklenmesi için fotoğraf ve çizimlere yer verilmiştir. İfade edilen yöntemlerle meydana getirilen Akkoyunlu ve Karakoyunlu Devletlerinde Mimarî ve Sanat Üslûbu başlıklı çalışmamızla, Anadolu ve İran arasında etkileşimin yoğun olduğu bir döneme katkı sağlanmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler : Akkoyunlu, Karakoyunlu, Türkmen, Mimari, Tezyinat, Sanat Üslûbu

Akkoyunlu and Karakoyunlu states were two ruler Turkmen states of the Eastern and Southeastern Anatolia in 14th and 15th century including territories of today's Iran. These two states had revealed variety of high quality works of book arts in Bagdad, Shiraz and Tabriz, when states' borders were quite transitive. Although works of book arts in the time of Akkoyunlu and Karakoyunlu have been defined as unique contributions to the art style, their architecture has been understudied. This study examines ornamental works in two states' architecture, which are available today in their original versions, to discuss whether there was a unique style of ornament or not. In addition to that Turkmen style in book arts is also studied in detail. Techniques in architecture, motifs and compositions in ornament are analyzed as a part of general research. The study is also enriched through visual elements such as photos and drawings. The thesis, Art and Architecture Style in Akkoyunlu and Karakoyunlu States, aims to contribute the gap in the literature by illustration of intense interaction between Iran and Anatolia in that particular time period.Keywords : Akkoyunlu, Karakoyunlu, Turkmen, Architecture, Ornament, Art Style