İbnü`l-Faradî ve Târîhu Ulemâi`l-Endelüs adlı eserin tanıtım ve değerlendirilmesi

Abstract

Endülüs'te hicrî dördüncü yüzyılın ortasından beşinci yüzyılın başına kadar yaşamış olan ve İbnü'l-Faradî olarak bilinen Ebu'l-Velîd Abdullah b. Muhammed b. Yusuf el-Ezdî (ö. 403), Endülüslü âlimler hakkında sonraki dönemde yapılan çalışmalara kaynak olan Târîhu ulemâi'l-Endelüs adlı bir rical eseri yazmıştır. Bu eserde Endülüslü âlimlerin isim bilgisi, hoca-talebe ağı, yapmış olduğu rihleler, yazdığı veya naklinde aracı olduğu kitaplar gibi pek çok konu hakkında ayrıntılı bilgiler vermiştir. İki cilt halinde olan eserin satır aralarındaki bilgiler pek çok alana ışık tutmaktadır. Bu çalışmada, İbnü'l-Faradî'nin hayatı Endülüs'teki ilmî ortam dikkate alınarak ve hoca-talebe ağı tespit edilerek çalışılmıştır. Bu bağlamda onun kaynaklarda 15 civarında hocasından bahsedilse de, kendi kitaplarının taranması ve ona dair yazılan eserlerin satır aralarının incelenmesi sonucunda 130 hocasına ulaşılmıştır. Yine İbnü'l-Faradî'nin eserin mukaddimesinde belirttiği altı temel başvuru kaynağı tanıtılıp atıf sayısı belirlenmiş bunun yanında 21 ikincil kaynağı da tespit edilip İbnü'l-Faradî'nin ikincil kaynaklara atıf sayısı ile yazılı yazısız kaynaklarının mevcudiyeti ortaya koyulmuştur. Ayrıntılı olarak kitabı neşir, tertib, terceme muhtevaları gibi yönlerden tanıtılmıştır. Ayrıca İbnü'l-Faradî Endülüslü râvileri değerlendirirken kullandığı cerh-ta'dil lafızları tespit edilmiştir. Cerh ettiği alim sayısı 146 olarak ulaşılmıştır. Bu âlimleri bunama, gaflet, sikaya muhalefet, cehalet, tedlis, yalan söyleme, yalanla itham edilme, vehm, çokça hata yapma, dünya malına meyletme, kendi itikâdi görüşünü taassup derecesinde benimseme, bid'at gibi mütekaddimûn âlimlerinin kullandığı sebeplerle ve başkalarının kötü sözü, rıhle yapmamış olma, ilminin az olması, hattının kötü olması, takva sahibi olmama gibi kendine has sebeplerle eleştirmiştir.

Abu'l-walid Abdallah b. Muhammad b. Yusuf al-ezdi was known Ibnu'l Faradî. He had lived from the begining of forth century to end of fifth century in the Andulus. He had written the book named of Tarihul ulama'il Andulus that is be source for after studies about scholars of Andulus. This book is about names of scholars of Andulus, relationship between student and master, their journeys, their writings and narratives. It has two volume. In this study, there are the life of Ibnu'l Faradî, his relationship between student and master. In that point, in the sources had mentioned fifteen masters but also in this study had reached a hundred thirty masters. Although in the introduction of book of Ibnu'l faradi mentioned six primary sources had introduced. In additon that in this study was intorduced the secondary sources. Eventhough it determined the wording of refuted-amended. İt was mentioned amended scholars number of a hundred fourty five. He critisized the scholars because of that dotage, carelessness, contrary, ignorance, telling lie, suspicion, don't being modesty